Dla nauczyciela
Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka
Przedmiot: Język polski
Temat: Poezja Zbigniewa Herberta wobec cierpienia
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
rozpoznaje wpływ zmagań Zbigniewa Herberta z wewnętrznym bólem istnienia na jego twórczość;
interpretuje wiersz Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu w funkcjonalnych kontekstach (np.: biograficznym, malarskim, biblijnym);
formułuje rozważania na temat problematyki cierpienia w literaturze i sztuce.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
podająca;
z użyciem e‑podręcznika;
analiza materiału źródłowego (porównawcza).
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat empatii. Pyta o znaczenie wyrazu i sytuacje życiowe, które wymagają postawy współodczuwania. Uczniowie wymieniają się swoimi spostrzeżeniami na ten temat.
Nauczyciel zadaje pytania:
Czy możliwe jest lekceważenie cierpienia?
Czy da się uniknąć cierpienia?
Jak zachować się w sytuacji, gdy cierpienie dotyka nas bezpośrednio lub kogoś z najbliższego otoczenia?
Uczniowie po chwili zastanowienia udzielają odpowiedzi na postawione pytania. Mówią o swoim rozumieniu cierpienia i postawach zajmowanych w sytuacjach doznawanego bólu.
Nauczyciel podaje cel i temat zajęć.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z wykładem profesora Andrzeja Franaszka (w sekcji: Film). Na jego podstawie rozważają, w jaki sposób cierpienie wpłynęło na twórczość Zbigniewa Herberta. Swoje spostrzeżenia zapisują w formie syntetycznej notatki. Wskazani przez nauczyciela uczniowie odczytują realizacje ćwiczenia.
Nauczyciel na podstawie e‑materiału zadaje pytanie:
Czy należy zgodzić się ze stwierdzeniem, że „dopiero cierpienie tworzy z człowieka osobę”?
Uczniowie odnosząc się do treści lekcji oraz filmu, udzielają odpowiedzi na pytanie. Nauczyciel komentuje i ocenia wypowiedzi wybranych uczestników zajęć.
Uczniowie interpretują wiersz Zbigniewa Herberta Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu. Samodzielnie wykonują ćwiczenia zamieszczone w e‑materiale: 1, 3‑9.
Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie zapoznają się z odpowiedziami zawartymi w e‑materiale. Nauczyciel kontroluje przebieg i jakość realizacji tej części zajęć.
Faza podsumowująca:
Uczniowie na podstawie wiersza formułują prawa zdrowego rozsądku, które mogłyby służyć jako sposób na oswajanie cierpienia przez człowieka. Zapisują je na tablicy i uzupełniają propozycjami zamieszczonymi w e‑materiale (ćwiczenie 2.). Dyskutują o nich, analizując ich skuteczność.
PRAWA ZDROWEGO ROZSĄDKU:
Zachowaj dystans.
Zaakceptuj rzeczywistość.
Zapanuj nad swoimi emocjami.
Oswajaj się z cierpieniem.
Nie manifestuj cierpienia przed innymi.
Nie popadaj w zwątpienie, rozpacz.
Naucz się żyć z cierpieniem.
Nie wstydź się choroby, ułomności.
Dbaj o siebie.
Uczniowie dobierają do postaci poetyckiej nazwanej przez Zbigniewa Herberta Pan Cogito odpowiadające jej określenia spośród podanych (ćwiczenie 10.). Po wykonaniu ćwiczenia zapoznają się z odpowiedziami zamieszczonymi w e‑materiale i komentują swoje odpowiedzi.
Uczniowie zapoznają się z wierszem Modlitwa Pana Cogito podróżnika i w wypowiedzi argumentacyjnej porównują postawę poety wobec rzeczywistości wyrażoną w tym utworze oraz w wierszu Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu (ćwiczenie 11.).
Praca domowa:
W ramach pracy domowej uczniowie wykonują ćwiczenie 12.
Etapy postępowania. Uczniowie:
przygotowują się do napisania wypracowania (rozprawka dotycząca wiersza ze wskazówką interpretacyjną). Wybierają problem, rozważają jego sens i formułują argumenty, przygotowują się do napisania wypowiedzi argumentacyjnej. Gromadzą różne rodzaje argumentów, w tym odwołujące się do namiętności, groźby i następstw;
zapoznają się z zamieszczonymi w ćwiczeniu wskazówkami dotyczącymi zasad tworzenia rozprawki. Wybierają zagadnienie, ustalają stanowisko, formułują tezę i redagują argumenty, którymi ją uzasadniają;
tworzą spójną wypowiedź argumentacyjną.
Materiały pomocnicze:
Andrzej Franaszek, Herbert. Biografia I: Niepokój, Kraków 2018.
Andrzej Franaszek, Herbert. Biografia II: Pan Cogito, Kraków 2018.
Julia Hartwig, Wybrańcy losu, Warszawa 2006.
Obywatel poeta. Herbert, reż. Jerzy Zalewski, 2000. Film dokumentalny dostępny na platformie: Vod.Tvp.pl
Ryszard Przybylski, To jest klasycyzm, Warszawa 1979.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.