Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Zbigniew Herbert Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu

Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu
Wszystkie próby oddalenia
tak zwanego kielicha goryczy –
przez refleksję
opętańczą akcję na rzecz bezdomnych kotów
głęboki oddech
religię –
zawiodły

należy zgodzić się
pochylić łagodnie głowę
nie załamywać rąk
posługiwać się cierpieniem w miarę łagodnie
jak protezą
bez fałszywego wstydu
ale także bez pychy

nie wywijać kikutem
nad głowami innych
nie stukać białą laską
w okna sytych

pić wyciąg gorzkich ziół
ale nie do dna
zostawić przezornie
parę łyków na przyszłość

przyjąć
ale równocześnie
wyodrębnić w sobie
i jeśli to jest możliwe
stworzyć z materii cierpienia
rzecz albo osobę

grać
z nim
oczywiście
grać

bawić się z nim
bardzo ostrożnie
jak z chorym dzieckiem
wymuszając w końcu
głupimi sztuczkami
nikły
uśmiech

herb1 Źródło: Zbigniew Herbert, Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu, [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków, s. 376–377.
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1

Opisz wizerunki cierpiących w wierszu i ich podobieństwa. Co oprócz cierpienia łączy te postacie?

R1cBRlBm36zxU
(Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 2

Na podstawie wiersza sformułuj prawa zdrowego rozsądku, które mogłyby służyć jako sposób na oswajanie cierpienia przez człowieka.

RyQ6QsAxuwqYo
(Uzupełnij).
R6lrF9i7GRIw211
Ćwiczenie 3
Zaznacz P, jeśli sformułowanie jest zgodne z wymową wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu , a F - jeśli nie jest. W wierszu Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu Zbigniew Herbert posłużył się prostym stylem, ale również metaforami. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pan Cogito staje się osobą w relacji do świata, innego człowieka, zmarłych przodków, Boga, kultury. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiersz Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu jest poetyckim komentarzem do wybranych dzieł malarskich. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pan Cogito jest rzeczywistą cierpiącą osobą, decydującą o tym, co znajduje się poza nim. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
R7p1UIYYmr5t111
Ćwiczenie 4
Przyporządkuj opracowane na podstawie wiersza wnioski do pytań. Jakie refleksje o cierpieniu wynikają z wiersza? Możliwe odpowiedzi: 1. Przed cierpieniem nie ma ucieczki, dotyczy wszystkich ludzi i jest ponad czasem., 2. Cierpienie jest częścią naszego życia, trzeba się z nim oswoić, nauczyć się z nim trwać., 3. Częściowo w walce z cierpieniem pomagają religia, działalność filantropijna, medytacja., 4. O cierpieniu rozważa Pan Cogito, czyli Pan Myślę, jego mówienie jest refleksyjne. Kogo cierpienie dotyczy? Możliwe odpowiedzi: 1. Przed cierpieniem nie ma ucieczki, dotyczy wszystkich ludzi i jest ponad czasem., 2. Cierpienie jest częścią naszego życia, trzeba się z nim oswoić, nauczyć się z nim trwać., 3. Częściowo w walce z cierpieniem pomagają religia, działalność filantropijna, medytacja., 4. O cierpieniu rozważa Pan Cogito, czyli Pan Myślę, jego mówienie jest refleksyjne. Jak cierpienie postrzega poeta? Możliwe odpowiedzi: 1. Przed cierpieniem nie ma ucieczki, dotyczy wszystkich ludzi i jest ponad czasem., 2. Cierpienie jest częścią naszego życia, trzeba się z nim oswoić, nauczyć się z nim trwać., 3. Częściowo w walce z cierpieniem pomagają religia, działalność filantropijna, medytacja., 4. O cierpieniu rozważa Pan Cogito, czyli Pan Myślę, jego mówienie jest refleksyjne. Jak poeta mówi o cierpieniu? Możliwe odpowiedzi: 1. Przed cierpieniem nie ma ucieczki, dotyczy wszystkich ludzi i jest ponad czasem., 2. Cierpienie jest częścią naszego życia, trzeba się z nim oswoić, nauczyć się z nim trwać., 3. Częściowo w walce z cierpieniem pomagają religia, działalność filantropijna, medytacja., 4. O cierpieniu rozważa Pan Cogito, czyli Pan Myślę, jego mówienie jest refleksyjne.
21
Ćwiczenie 5

Rozważ na podstawie wiersza, jakie działania i postawy ludzkie stanowią namiastkę walki z cierpieniem?

RXWxSSBJXc8rt
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Strofy trzecia i czwarta to poetycka próba przedstawienia protez cierpienia – fizycznych sposobów jego oswajania. Porównaj obrazowanie poetyckie z dziełem Pietera Bruegla Kalecy lub z innym, przedstawiającym cierpienie.

Strofy trzecia i czwarta to poetycka próba przedstawienia protez cierpienia – fizycznych sposobów jego oswajania. Porównaj obrazowanie poetyckie z opisem dzieła Pietera Bruegla Kalecy lub z innym, przedstawiającym cierpienie.

RamgqHbGy4V0J
Pieter Bruegel Starszy, Kalecy, 1568
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
REZhZKoU9RiuC
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 7

Trzy strofy zamykające wiersz to figura przeistoczenia – w pewnym sensie chrześcijańska – Jezus przemienił wodę, chleb jako ciało. Zinterpretuj wiersz i motyw cierpienia w kontekście biblijnym.

R1Yc11wcENKy7
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Rozszyfruj metaforę kielich goryczy. W jakim celu została ona zastosowana w wierszu Zbigniewa Herberta? Porównaj ją z fragmentem pić wyciąg z gorzkich ziół.

RrgX2KPJ4tfym
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 9

Pokora i bunt to dwie postawy wobec cierpienia, między którymi dokonuje wyboru Pan Cogito. Rozstrzygnij ten wybór. Sformułuj argumenty uzasadniające twoją odpowiedź.

RXnxkIZfVUy4m
(Uzupełnij).
R1HB0q5nrM6N32
Ćwiczenie 10
Dobierz do postaci poetyckiej nazwanej przez Zbigniewa Herberta Pan Cogito odpowiadające jej określenia spośród podanych. Dokończ zdanie:

Pan Cogito to człowiek myślący, ponieważ… Możliwe odpowiedzi: 1. ma głębokie poczucie moralności i etycznej odpowiedzialności., 2. reprezentuje świat wartości przestarzałych., 3. ma zawsze rację., 4. intelektualista, który komentuje rzeczywistość., 5. wątpiący, zadaje pytania i szuka odpowiedzi.
31
Ćwiczenie 11

Zapoznaj się z wierszem Modlitwa Pana Cogito podróżnika. W wypowiedzi argumentacyjnej porównaj postawę poety wobec rzeczywistości w tym utworze oraz w wierszu Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu.

Zbigniew Herbert Modlitwa Pana Cogito podróżnika

Panie
dziękuję Ci że stworzyłeś świat piękny i bardzo różny

a także za to że pozwoliłeś mi w niewyczerpanej
dobroci Twojej być w miejscach które nie były
miejscami mojej codziennej udręki

– że nocą w Tarquinii leżałem na placu przy studni
i spiż rozkołysany obwieszczał z wieży Twój gniew
lub wybaczenie

a mały osioł na wyspie Korkyra śpiewał mi ze swoich
niepojętych miechów płuc melancholię
krajobrazu

i w brzydkim mieście Manchester odkryłem ludzi
dobrych i rozumnych

natura powtarzała swoje mądre tautologie: las był
lasem morze morzem skała skałą

gwiazdy krążyły i było jak być powinno – Iovis
omnia plena

– wybacz – że myślałem tylko o sobie gdy życie
innych okrutnie nieodwracalne krążyło wokół
mnie jak wielki astrologiczny zegar u świętego
Piotra w Beauvais

że byłem leniwy roztargniony zbyt ostrożny
w labiryntach i grotach

a także wybacz że nie walczyłem jak lord Byron
o szczęście ludów podbitych i oglądałem tylko
wschody księżyca i muzea

– dziękuję Ci że dzieła stworzone ku chwale Twojej
udzieliły mi cząstki swojej tajemnicy i w wielkiej
zarozumiałości pomyślałem że Ducio van Eyck
Bellini malowali także dla mnie

a także Akropol którego nigdy nie zrozumiałem do
końca cierpliwie odrywał przede mną okaleczone
ciało

– proszę Cię żebyś wynagrodził siwego staruszka
który nie proszony przyniósł mi owoce ze swego
ogrodu na spalonej słońcem ojczystej wyspie syna
Laertesa

a także Miss Helen z mglistej wysepki Mull na
Hebrydach za to że przyjęła mnie po grecku i prosiła
żeby w nocy zostawić w oknie wychodzącym na
Holy Iona zapaloną lampę aby światła ziemi
pozdrawiały się

a także tych wszystkich którzy wskazywali mi drogę
i mówili kato kyrie kato

i żebyś miał w swej opiece Mamę ze Spoleto
Spiridiona z Paxos dobrego studenta z Berlina który
wybawił mnie z opresji a potem nieoczekiwanie
spotkany w Arizonie wiózł mnie do Wielkiego
Kanionu który jest jak sto tysięcy katedr zwróconych
głową w dół

– pozwól o Panie abym nie myślał o moich
wodnistookich szarych niemądrych prześladowcach
kiedy słońce schodzi w Morze Jońskie prawdziwie
nieopisane

żebym rozumiał innych ludzi inne języki inne
cierpienia

a nade wszystko żebym był pokorny to znaczy ten
który pragnie źródła

dziękuję Ci Panie że stworzyłeś świat piękny i różny

a jeśli jest to Twoje uwodzenie jestem uwiedziony na
zawsze i bez wybaczenia

pod Źródło: Zbigniew Herbert, Modlitwa Pana Cogito podróżnika, [w:] tegoż, Wiersze wybrane, oprac. R. Krynicki, wybór R. Krynicki, Kraków 2017, s. 201–202.
R1KSfzagSyUTU
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 12

Rozważ wybrany problem (od 1 do 4) w wypowiedzi argumentacyjnej. Użyj w niej różnych rodzajów argumentów, w tym odwołujących się do namiętności, groźby i następstw.

  1. Pycha i wstyd to znaki bezradności, niezgody na to, kim się jest.

  2. Pycha pozornie nas wywyższa, wstyd pozornie poniża.

  3. Wobec cierpienia należy zachować cierpliwość.

  4. W życiu zwyciężają tylko cierpliwi.

RwQQ0qgNT2otP
(Uzupełnij).