Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Dokąd idziesz? Do słońca! – topos homo viator w poezji Edwarda Stachury

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • opisuje sposób realizacji toposu homo viator w wierszach E. Stachury,

  • interpretuje wiersze Dokąd idziesz? Do słońca oraz Wędrówką życie jest człowieka m.in. w kontekście biograficznym – „życiopisania” autora,

  • wskazuje zastosowane przez poetę środki stylistyczne, określając ich funkcję,

  • opisuje wizję człowieka według Edwarda Stachury.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów, by wyszukali w internecie i wysłuchali różnych wykonań wierszy‑piosenek Stachury Dokąd idziesz? Do słońca! i Wędrówką życie jest człowieka; jedna z nich została zamieszczona w prezentacji multimedialnej lekcji. Warto zwrócić uwagę uczniów na interpretację samego Stachury (choć są to inne wiersze niż wykorzystane w e‑materiale).
    Być może uczeń lub grupa uczniów zechce przygotować własną interpretację muzyczną wskazanych tekstów.

  2. Uczniowie powinni także zastanowić się, jakie cechy budowy utworów poetyckich Stachury powodują, że są chętnie wykonywane jako piosenki.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
    Przekład intersemiotyczny. Jeśli uczniowie przygotowali interpretację wierszy, prezentują ją. Pozostali uczestnicy zajęć dzielą się swoimi wrażeniami, mogą porównać propozycję kolegów z interpretacjami, które sami wyszukali.

  2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Zadaje pytanie: czy po przeczytaniu wierszy E. Stachury zamieszczonych w e‑materiale potraficie wyjaśnić znaczenie pojęcia homo viator? Uczniowie mogą podeprzeć się informacjami z e‑materiału, zwłaszcza multimedium.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie przystępują do cichego czytania bloku tekstowego lekcji. Sprawdzają, czy ich rozumienie pojęcia homo viator było poprawne. Uzupełniają swoją wiedzę i notują w zeszytach najważniejsze informacje dotyczące toposu człowieka w drodze w formie mapy myśli.
    Następnie nauczyciel formułuje pytanie związane z tematem lekcji: Jakie przedmioty, obrazy, osoby kojarzą się z toposem homo viator? Uczniowie odpowiadają swobodnie, korzystając z zasobów swojej wiedzy oraz multimedium zamieszczonego w e‑materiale.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium zawarte w sekcji „Prezentacja multimedialna”. Uczniowie odczytują polecenie: 1 i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

  3. W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” związane z interpretacją tekstów poetyckich. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel weryfikuje poprawność udzielonych przez nich odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. W dyskusji podsumowującej lekcję nauczyciel prosi uczniów, by wyjaśnili, na czym polega uniwersalność motywu homo viator. Dlaczego ten topos jest obecny w literaturze i sztuce tak wielu epok?

Praca domowa:

  1. Napisz analizę i interpretację utworu Dokąd idziesz? Do słońca!. Twoja praca powinna liczyć przynajmniej 250 słów.

Materiały pomocnicze:

  • Aleksandra Okopień‑Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.

  • Zenon Uryga, Odbiór liryki w klasach maturalnych, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

  • Marian Buchowski, Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury, Iskry 2015.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się