Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Eros młodopolski

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;

Lektura obowiązkowa

28) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, Leopold Staff;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje lirykę miłosną okresu Młodej Polski,
wyjaśnia, czym różniły się młodopolskie erotyki od utworów miłosnych powstałych w poprzednich epokach,
porównuje młodopolską wizję miłości z miłością romantyczną,
interpretuje obrazy malarzy modernistycznych w kontekście młodopolskich erotyków.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
śniegowa kula.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi, by uczniowie zapoznali się z obrazami zamieszczonymi w sekcji „Ilustracja interaktywna”; mogą również poszukać innych dzieł malarzy modernistycznych związanych z tematem lekcji Eros młodopolski. Uczniowie powinni także przeczytać zamieszczone w bloku tekstowym wiersze poetów młodopolskich.
Przekład intersemiotyczy. Chętni uczniowie przygotowują interpretację wybranego utworu poetyckiego z e‑materiale, wykorzystując wybrane środki artystycznego wyrazu (np. grafika, kolaż, impresja muzyczna, film). Mogą również wykorzystać istniejące muzyczne interpretacje erotyków młodopolskich (np. W malinowym chruśniaku Marka Grechuty).

Faza wprowadzająca:

Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Jak w epoce fin de siècle’u postrzegano cielesność i miłość?

Faza realizacyjna:

Uczniowie oglądają prezentację przygotowaną przez zainteresowanych uczniów i obrazy z multimedium „Ilustracja interaktywna”, a następnie dzielą się wrażeniami. Nauczyciel zwraca uwagę na niektóre aspekty wybranych obrazów:
a) Jakie emocje budzą w Was przedstawione dzieła?
b) Jaka kolorystyka dominuje na obrazach? Czy możecie określić nastrój poszczególnych obrazów?
c) W jaki sposób przedstawione zostali bohaterowie obrazów?
d) W jaki sposób artyści oddali zmysłowość przedstawionych postaci i scen?
Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali metodą śnieżnej kuli, poszukując odpowiedzi na pytanie: Dlaczego – Twoim zdaniem – w czasach przełomu wieków artyści chętnie pisali o zmysłowej miłości, a malarze odwoływali się do zmysłowości na swoich obrazach?
Pierwszy etap pracy jest indywidualny: uczniowie samodzielnie opracowują odpowiedzi, następnie łączą się w pary, konfrontując zapisane pomysły. Kolejny etap to połączenie par w zespoły 4 osobowe, które prowadzą dyskusję i weryfikują swoje przemyślenia, a wniosek omawiany jest na forum klasy. Na każdym etapie uczniowie zapisują swoje pomysły na nowej kartce.
Nauczyciel dokonuje przeglądu przedstawianych przez uczniów rozwiązań i uzupełnia je w razie potrzeby.
Praca z multimedium. Uczniowie w dwuosobowych zespołach zapoznają się z treścią materiału w sekcji „Audiobook” oraz poleceniem 1 i wspólnie rozwiązują zadanie.
W tych samych zespołach uczniowie przechodzą do wykonania polecenia 1 z sekcji „Ilustracja interaktywna”. Prezentują propozycje odpowiedzi i wspólnie z nauczycielem je przedyskutowują.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu lekcji nauczyciel rozpoczyna dyskusję, wykorzystując polecenie 2 z sekcji „Ilustracja interaktywna”: Odwołując się do galerii obrazów oraz utworów lirycznych przytoczonych w e‑materiale, zgromadź argumenty do dyskusji na temat: Czy poezja i sztuka modernizmu wpłynęły na obyczajowość tamtych czasów, czy też były raczej jej odzwierciedleniem?

Praca domowa:

Jaki wizerunek kobiety Kazimierz Przerwa‑Tetmajer ukazuje w wierszu Lubię, kiedy kobieta…? Czy przedstawia ją przedmiotowo? Swoją odpowiedź uzasadnij.

Materiały pomocnicze:

Aleksandra Okopień‑Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.
Artur Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 2002.
Wojciech Gutowski, Hedonizm młodopolskiej erotyki, „Pamiętnik Literacki” 1990, nr 81/4.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Galeria zdjęć interaktywnych