Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Masowe wymierania - przyczyny i znaczenie w ewolucji organizmów i biosfery
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna.
1) Rozumienie specjalistycznych pojęć i posługiwanie się terminami geograficznymi.
2) Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do zrozumienia istoty zjawisk oraz charakteru dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
2) Analizowanie i wyjaśnianie zjawisk i procesów geograficznych oraz zróżnicowania przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego świata.
4) Formułowanie twierdzeń o prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska przyrodniczego i społeczno‑gospodarczego oraz wzajemnych zależności w systemie przyroda - człowiek - gospodarka.
III. Kształtowanie postaw.
1) Rozwijanie dociekliwości poznawczej, ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna.
3) Rozumienie pozautylitarnych wartości elementów środowiska geograficznego i krajobrazów.
Treści nauczania:
V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.
Uczeń: 2) charakteryzuje najważniejsze wydarzenia geologiczne i przyrodnicze w dziejach Ziemi (fałdowania, transgresje i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego i jego wymieranie) oraz odtwarza je na podstawie analizy profilu geologicznego.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne. Uczeń:
poznaje główne okresy wielkiego wymierania,
dowiaduje się, co było przyczyną wielkiego wymierania i jakie gatunki wymarły,
potrafi określić związki przyczynowo‑skutkowe między czynnikami globalnymi a procesami wielkiego wymierania,
określa wpływ wielkiego wymierania na ewolucję organizmów i stan biosfery.
Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE
Formy zajęć: praca w grupach
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, arkusze papieru A1/A0, pisaki, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze:
Mizerski W., Orłowski S., Geologia historyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie w temat lekcji poprzez omówienie/przypomnienie, czym jest biosfera i jak jest uzależniona od środowiska zewnętrznego (abiotycznego).
Faza realizacyjna
Prośba do uczniów o przeczytanie tekstu bloku „Przeczytaj”.
Wyświetlenie na ekranie grafiki interaktywnej przedstawiającej okresy wielkiego wymierania i ich domniemane przyczyny. Nauczyciel omawia cechy charakterystyczne poszczególnych okresów wielkiego wymierania.
Wyświetlenie na ekranie filmu edukacyjnego dotyczącego procesów wielkiego wymierania w dziejach Ziemi, ich przyczyn i skutków; w trakcie filmu uczniowie prowadzą notatki (alternatywnie wypełniają kartę pracy przygotowaną przez nauczyciela).
Podział uczniów na grupy (liczebność grup określa nauczyciel). Praca w grupach – każda grupa wykonuje polecenia do filmu edukacyjnego i grafiki interaktywnej, przygotowuje uproszczony schemat związku przyczynowo‑skutkowego między wybranym czynnikiem środowiskowym a wymieraniem organizmów.
Przedstawienie przez przedstawicieli poszczególnych grup, na forum klasy, rezultatów wykonanych poleceń (wszystkich lub wskazanych przez nauczyciela):
wymienienie czynników środowiskowych, które przyczyniły się do cyklicznego wielkiego wymierania organizmów na Ziemi,
prezentacja schematu związków przyczynowo‑skutkowych między wybranymi globalnymi czynnikami środowiskowymi a wymieraniem gatunków,
ocena, jakie znaczenie dla ewolucji organizmów i biosfery miały wielkie wymierania,
wskazanie różnic między współczesnym „szóstym wielkim wymieraniem” gatunków a poprzednimi. nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia, zadaje pytania naprowadzające.
Dyskusja z udziałem wszystkich uczniów, mająca charakter kompleksowego podsumowania informacji dotyczących procesów wielkiego wymierania, ich przyczyn i skutków oraz znaczenia w ewolucji organizmów i biosfery.
Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej dyskusji.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Praca pisemna: skorzystaj z różnych źródeł informacji i określ, na jakiej podstawie geolodzy i paleontolodzy stwierdzają występowanie okresów wielkiego wymierania organizmów i jego przyczyny.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Film edukacyjny i grafika zawarta w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących różnych zagadnień związanych biosferą, procesami ją kształtującymi i zagrożeniami. Opinie wyrażone w filmie edukacyjnym mogą zainspirować ucznia do własnych przemyśleń na temat współczesnych zagrożeń życia na Ziemi i potrzeb jego ochrony.