Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Jakie są inne metody rozdziału mieszanin?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
V. Roztwory. Uczeń:
4) opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (m.in. ekstrakcja, chromatografia);
Zakres rozszerzony
V. Roztwory. Uczeń:
4) opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (m.in. ekstrakcja, chromatografia, elektroforeza);
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia i definiuje metody rozdziału mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;
proponuje czynniki od jakich zależy dobór metody rozdziału mieszanin;
proponuje sposób rozdzielania mieszanin na składniki.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
eksperyment chemiczny;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami z dostępem do Internetu/tablety, telefony;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: W jaki sposób dokonaliby rozdziału mieszaniny piasku, cukru i opiłków żelaza? Jak nazywają się metody rozdziału, które trzeba byłoby zastosować?
Rozpoznanie wiedzy wstępnej uczniów. Burza mózgów wokół metod rozdziału mieszanin na składniki.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny prezentujący różne metody rozdziału mieszanin na składniki. Po tym uczniowie w parach wykonują zawarte w medium polecenia.
Uczniowie analizują treści w e‑materiale, które dotyczą czynników mających wpływ na dobór odpowiedniej metody rozdziału mieszaniny na składniki, po czym nauczyciel inicjuje dyskusję.
Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup, rozdaje każdej z grup po jednym przykładzie mieszaniny wymagającej rozdziału: siarka i żelazo, tusz z mazaków, dioksan z wodą, roztwór NaCl w wodzie, jod z węglanem wapnia. Podopieczni dyskutują nad wyborem odpowiedniej metody rozdziału mieszaniny na składniki. Po minionym czasie chętni uczniowie z poszczególnych grup prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Eksperyment chemiczny – „Rozdział mieszaniny wody/etanolu z atramentem”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy, sprzęt, szkło laboratoryjne, odczynniki i instrukcję do eksperymentu. Uczniowie pracują w dwóch grupach zadaniowych (dwa różne eksperymenty). Stawiają pytanie badawcze i hipotezę, przeprowadzają eksperyment wg instrukcji (patrz: materiały pomocnicze), obserwują zmiany, wyciągają wnioski, zapisują wszystko w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie i wątpliwości. Po minionym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jakie znasz metody rozdziału na składniki mieszanin jednorodnych? Jakie znasz metody rozdziału na składniki mieszanin niejednorodnych? Na czym polega sedymentacja i dekantacja? Jaką metodę zastosujesz do rozdziału mieszaniny atramentu z etanolem?
Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Dziś nauczyłem się, że...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film edukacyjny może okazać przydatny do samodzielnej nauki w domu, jako podsumowanie wiadomości, a także przez uczniów nieobecnych na lekcjach chcących nadrobić zaległości.
Materiały pomocnicze:
Doświadczenie nr 1:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, bagietki, moździerz, lejek, sączek.
Odczynniki chemiczne: atrament, woda, węgiel aktywny.
Instrukcja wykonania:
Wlej do zlewki wody.
Dodaj kilka kropli atramentu i całość zamieszaj bagietką.
Utrzyj w moździerzu dwie tabletki węgla aktywnego.
Utarty węgiel umieść w sączku umieszczonym na lejku filtracyjnym, pod lejkiem umieść zlewkę, która posłuży jako odbieralnik.
Przelej mieszaninę przez utworzony na lejku filtr z węgla aktywnego.
Obserwuj zmiany.
Doświadczenie nr 2:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: statyw do probówek, probówki z korkami (korki z otworami), spinacze do bielizny, rurki do napojów, wata, zlewki, podgrzewacz, zapalniczka/zapałki, pipety.
Odczynniki chemiczne: etanol, atrament, woda.
Instrukcja wykonania:
Umieść probówkę w spinaczach do bielizny, które pełnią rolę statywu.
Pod probówką umieść podgrzewacz.
Do probówki wlej mieszaniny etanolu z atramentem.
Zatkaj probówkę korkiem z otworem, włóż do otworu rurkę do napoju, a drugim końcem do zlewki.
Pośrodku rurkę owiń watą nasączoną zimną wodą.
Zapal podgrzewacz.
Obserwuj zmiany.
Karta pracy ucznia:
Karty charakterystyk substancji.
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie znasz metody rozdziału na składniki mieszanin jednorodnych?
Jakie znasz metody rozdziału na składniki mieszanin niejednorodnych?
Na czym polega sedymentacja i dekantacja?
Jaką metodę zastosujesz do rozdziału mieszaniny atramentu z etanolem?