Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Systemy klasyfikacji i rodzaje receptorów zwierząt

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Budowa i fizjologia człowieka.
7. Regulacja nerwowa. Uczeń:
7) wyróżnia rodzaje receptorów ze względu na rodzaj odbieranego bodźca; wykazuje związek pomiędzy lokalizacją receptorów w organizmie a pełnioną funkcją;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XI. Funkcjonowanie zwierząt.
2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.
6) Regulacja nerwowa. Uczeń:
i) wyróżnia rodzaje receptorów u zwierząt ze względu na rodzaj odbieranego bodźca,
j) wykazuje związek pomiędzy lokalizacją receptorów w organizmie człowieka a pełnioną funkcją,

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Wymienisz kryteria klasyfikacji receptorów zwierząt.

  • Dokonasz klasyfikacji receptorów zwierząt, uwzględniając różne kryteria.

  • Wskażesz miejsca występowania receptorów u zwierząt.

  • Wykażesz związek pomiędzy lokalizacją receptorów w organizmie a pełnioną funkcją.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • gra dydaktyczna;

  • śniegowa kula;

  • mapa myśli;

  • analiza tekstu źródłowego.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Systemy klasyfikacji i rodzaje receptorów zwierząt”. Prosi uczniów o zapoznanie się z kryteriami podziału receptorów oraz pozostałymi informacjami z sekcji „Przeczytaj”, a następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 2 (w którym uczniowie mają za zadanie dobrać do rodzaju bodźca właściwy rodzaj receptora) z sekcji „Sprawdź się”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla cele zajęć z sekcji „Wprowadzenie”, a następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

  2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi wybranych uczniów, by wskazali przykładowe miejsca występowania receptorów wymienionych na mapie myśli w sekcji „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

  1. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą kuli śniegowej, poszukując w udostępnionym e‑materiale odpowiedzi na następujące pytania:
    – Czy nocyceptory mogą być jednocześnie mechano- i termoreceptorami? Dlaczego?
    – Do jakich rodzajów receptorów można zaliczyć komórki zmysłowe znajdujące się w oku gołębia?
    – Jakie receptory umożliwiają utrzymanie równowagi podczas jazdy na nartach?
    Nauczyciel objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
    1) najpierw uczniowie będą indywidualnie opracowywać odpowiedzi na zadane pytania;
    2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
    3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
    4) uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
    5) przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‑osobowych zaprezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.

  2. Praca z multimedium („Gra edukacyjna”). Uczniowie dzielą się na zespoły i rozwiązują pytania quizowe. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięską drużynę.

  3. Każdy uczeń układa trzy pytania quizowe dotyczące systemu klasyfikacji i rodzajów receptorów zwierząt, z uwzględnieniem różnych kryteriów, a następnie daje je do rozwiązania osobie z pary.

  4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie interaktywne nr 8 (w którym na podstawie przedstawionych informacji mają za zadanie wyjaśnić, jak dodawanie syropu glukozowo‑fruktozowego do przynęty stosowanej przy połowach karpia wpłynie na liczebność odłowów), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 4 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

  2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia 5 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania gry edukacyjnej:

  • Nauczyciel może wykorzystać grę edukacyjną do podsumowania lekcji.