Dla nauczyciela
Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Przedmiot: Język polski
Temat: Samotność ludzi skazanych na cierpienie – Inny świat, reż. Igor Gorzkowski
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
przedstawia okoliczności powstania książki i inscenizacji Inny świat;
zestawia utwór Inny świat Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego z inscenizacją w reżyserii Igora Gorzkowskiego;
dostrzega różne rodzaje samotności oraz godności w historii bohaterów Innego świata;
wyjaśnia związek między życiem w łagrze a pojęciem „odwróconego Dekalogu”.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda aktywizująca - spacer klasowy.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Przygotowania do lekcji odbywają się w dwóch etapach:
lektura Innego świata Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego;
obejrzenie inscenizacji teatralnej w reżyserii Igora Gorzkowskiego (dostępnej na kanale internetowym Vod.tvp) – seans nauczyciel może zorganizować na lekcji poprzedzającej.
Faza wprowadzająca
Na początku lekcji nauczyciel weryfikuje poziom znajomości lektury, polecając uczniom wykazanie różnic między książką a inscenizacją:
– Które elementy treści zostały pominięte w inscenizacji? A czy pojawiły się dodatkowe?
– Które elementy zostały podkreślone?
– Czy świat przedstawiony został odwzorowany?
Cały zespół klasowy tworzy tabelę zestawiającą te różnice / podobieństwa.
Następnie nauczyciel informuje uczniów, że celem lekcji jest przede wszystkim zestawienie inscenizacji Innego świata z pierwowzorem literackim. Uczniowie będą skupiać swoją uwagę przede wszystkim na problemie samotności i godności człowieka. Nauczyciel prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji oraz jej pozostałe cele, a temat zapisuje na tablicy.
Faza realizacyjna
Uczniowie czytają treść sekcji „Przeczytaj”. Mogą dodatkowo zapoznać się z materiałami przygotowanymi przez Polskie Radio z okazji Roku Herlinga‑Grudzińskiego (dostępne w internecie).
Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z audiobookiem na temat rodzajów samotności, następnie wykonują polecenia 2‑3 w tej sekcji oraz ćwiczenie 2 na temat rodzajów godności w sekcji „Sprawdź się”. W następnym kroku uczniowie wykonują ćwiczenia odnoszące się do pojęcia „odwróconego Dekalogu”: 1 i 7. Po skończonej pracy nad pojęciami, które są przydatne w interpretacji Innego świata, uczniowie rozpoczynają zestawienie dzieła literackiego z inscenizacją oraz analizę treści. Wykonują ćwiczenia: 4‑6 oraz 8‑9 w niewielkich grupach. Po ogólnoklasowej dyskusji na temat wyników pracy grupowej, cały zespół klasowy może dodatkowo wykonać ćwiczenie 3 odwołujące się do wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito.
Faza podsumowująca
W fazie podsumowującej uczniowie wykonują polecenie 1 do multimedium, w którym mogą odnieść się do innych literackich przykładów obrazujących samotność w systemie totalitarnym. Dodatkowo nauczyciel prezentuje uczniom cytat z Archipelagu GUŁag – książce Aleksandra Sołżenicyna, która stała się motywacją dla wielu twórców do dzielenia się doświadczeniami internowania (wspomniana została we „Wprowadzeniu” do lekcji):
Aby czynić zło, człowiek musi najpierw uznać je za dobro albo za rzecz rozumną i zgodną z prawem. Taka już jest, na szczęście, natura człowieka, że dla swoich czynów musi on szukać usprawiedliwienia. (…) Ideologia – to ona dostarcza upragnionego usprawiedliwienia łotrostwu i koniecznej, wieloletniej odporności zbrodniarzowi. Potrzebna mu jest teoria społeczna, która pomoże mu – przed sobą samym i przed innymi – wybielić własne postępki i słyszeć – nie wyrzuty, nie przekleństwa, tylko pienia pochwalne i wyrazy czci.
Źródło: Aleksander Sołżenicyn, Archipelag GUŁag. 1918‑1956, Poznań 2008, s. 11‑112.
Uczniowie omawiają cytat i próbują wskazać utwory literackie dotyczące tej kwestii. Wskazania mogą być przydatne przy formułowaniu odpowiedzi do polecenia 1 w sekcji multimedialnej.
Materiały dodatkowe:
Włodzimierz Bolecki, „Inny świat Gustawa” Herlinga‑Grudzińskiego, Kraków 2007.
Tadeusz Sucharski, Dostojewski Herlinga‑Grudzińskiego, Lublin 2002.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.