Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Samotność ludzi skazanych na cierpienie – Inny świat, reż. Igor Gorzkowski

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
Lektura obowiązkowa
35) Gustaw Herling‑Grudziński, Inny świat;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia okoliczności powstania książki i inscenizacji Inny świat;

  • zestawia utwór Inny świat Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego z inscenizacją w reżyserii Igora Gorzkowskiego;

  • dostrzega różne rodzaje samotności oraz godności w historii bohaterów Innego świata;

  • wyjaśnia związek między życiem w łagrze a pojęciem „odwróconego Dekalogu”.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • metoda aktywizująca - spacer klasowy.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Przygotowania do lekcji odbywają się w dwóch etapach:

  • lektura Innego świata Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego;

  • obejrzenie inscenizacji teatralnej w reżyserii Igora Gorzkowskiego (dostępnej na kanale internetowym Vod.tvp) – seans nauczyciel może zorganizować na lekcji poprzedzającej.

Faza wprowadzająca

Na początku lekcji nauczyciel weryfikuje poziom znajomości lektury, polecając uczniom wykazanie różnic między książką a inscenizacją:
– Które elementy treści zostały pominięte w inscenizacji? A czy pojawiły się dodatkowe?
– Które elementy zostały podkreślone?
– Czy świat przedstawiony został odwzorowany?
Cały zespół klasowy tworzy tabelę zestawiającą te różnice / podobieństwa.

Następnie nauczyciel informuje uczniów, że celem lekcji jest przede wszystkim zestawienie inscenizacji Innego świata z pierwowzorem literackim. Uczniowie będą skupiać swoją uwagę przede wszystkim na problemie samotności i godności człowieka. Nauczyciel prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji oraz jej pozostałe cele, a temat zapisuje na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie czytają treść sekcji „Przeczytaj”. Mogą dodatkowo zapoznać się z materiałami przygotowanymi przez Polskie Radio z okazji Roku Herlinga‑Grudzińskiego (dostępne w internecie).

Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z audiobookiem na temat rodzajów samotności, następnie wykonują polecenia 2‑3 w tej sekcji oraz ćwiczenie 2 na temat rodzajów godności w sekcji „Sprawdź się”. W następnym kroku uczniowie wykonują ćwiczenia odnoszące się do pojęcia „odwróconego Dekalogu”: 1 i 7. Po skończonej pracy nad pojęciami, które są przydatne w interpretacji Innego świata, uczniowie rozpoczynają zestawienie dzieła literackiego z inscenizacją oraz analizę treści. Wykonują ćwiczenia: 4‑6 oraz 8‑9 w niewielkich grupach. Po ogólnoklasowej dyskusji na temat wyników pracy grupowej, cały zespół klasowy może dodatkowo wykonać ćwiczenie 3 odwołujące się do wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej uczniowie wykonują polecenie 1 do multimedium, w którym mogą odnieść się do innych literackich przykładów obrazujących samotność w systemie totalitarnym. Dodatkowo nauczyciel prezentuje uczniom cytat z Archipelagu GUŁag – książce Aleksandra Sołżenicyna, która stała się motywacją dla wielu twórców do dzielenia się doświadczeniami internowania (wspomniana została we „Wprowadzeniu” do lekcji):

Aby czynić zło, człowiek musi najpierw uznać je za dobro albo za rzecz rozumną i zgodną z prawem. Taka już jest, na szczęście, natura człowieka, że dla swoich czynów musi on szukać usprawiedliwienia. (…) Ideologia – to ona dostarcza upragnionego usprawiedliwienia łotrostwu i koniecznej, wieloletniej odporności zbrodniarzowi. Potrzebna mu jest teoria społeczna, która pomoże mu – przed sobą samym i przed innymi – wybielić własne postępki i słyszeć – nie wyrzuty, nie przekleństwa, tylko pienia pochwalne i wyrazy czci.

Źródło: Aleksander Sołżenicyn, Archipelag  GUŁag. 1918‑1956, Poznań 2008, s. 11‑112.

Uczniowie omawiają cytat i próbują wskazać utwory literackie dotyczące tej kwestii. Wskazania mogą być przydatne przy formułowaniu odpowiedzi do polecenia 1 w sekcji multimedialnej.

Materiały dodatkowe:

  • Włodzimierz Bolecki, „Inny świat Gustawa” Herlinga‑Grudzińskiego, Kraków 2007.

  • Tadeusz Sucharski, Dostojewski Herlinga‑Grudzińskiego, Lublin 2002.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się