Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Jakie czynniki wpływają na grubość warstwy ozonowej?/Niezwykła misja ozonu
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Poziom podstawowy i rozszerzony
Wymagania ogólne
I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:
1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:
2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne;
3) reaguje w przypadku wystąpienia zagrożenia dla środowiska.
Wymagania szczegółowe
Poziom podstawowy i rozszerzony
XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:
2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania;
3) proponuje sposoby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem i degradacją zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju;
4) wskazuje potrzebę rozwoju gałęzi przemysłu chemicznego (leki, źródła energii, materiały); wskazuje problemy i zagrożenia wynikające z niewłaściwego planowania i prowadzenia procesów chemicznych; uzasadnia konieczność projektowania i wdrażania procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub wyeliminowanie używania albo wytwarzania niebezpiecznych substancji; wyjaśnia zasady tzw. zielonej chemii.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia, jakie instytucje zajmują się monitorowaniem poziomu ozonu troposferycznego i stratosferycznego;
wyjaśnia czym jest CFC;
charakteryzuje mechanizmy powstawania dziury ozonowej;
omawia czynniki wpływające na grubość warstwy ozonowej.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
metoda lekcji odwróconej;
dyskusja dydaktyczna;
prezentacja multimedialna;
film edukacyjny;
burza mózgów;
analiza materiału źrółowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica multimedialna/tablica, kreda/pisak;
rzutnik multimedialny;
aplikacja Mentimeter oraz aplikacja Kahoot! lub Quizizz;
darmowa platforma, np. https://docs.google.com/presentation lub https://prezi.com/pricing/ (dla edukacyjnych działań można pobrać darmowy 14- dniowy trial).
Przed lekcją:
Uczniowie oglądają film edukacyjny dotyczący freonów.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do tematu w e‑materiale.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół czynników wpływających na grubość warstwy ozonowej. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Uczniowie korzystając z darmowej platformy (patrz środki dydaktyczne) przygotowują prezentacje multimedialne na zadany temat (tematy poniżej), korzystając z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na sześć grup.
Przedstawiciel każdej z grup losuje temat dla swojego zespołu:
I grupa – cechy i właściwości warstwy ozonowej, lokalizacja warstwy ozonowej;
II grupa – rola i znaczenie ozonu dla organizmów żywych;
III grupa – właściwości CFC i halonów, oddziaływanie ich na ozon, reakcje z ;
IV grupa – monitorowanie poziomu ozonu na poziomie krajowym i światowym – kto bada, jakimi metodami, gdzie na świecie, gdzie i kto w Polsce;
V grupa – polityka międzynarodowa przeciw zubożeniu warstwy ozonowej – jakie przepisy prawne regulują działania zmierzające ku ochronie warstwy ozonowej, kto uchwalił, gdzie, czy i kiedy Polska podpisała uchwały;
VI grupa – perspektywy na przyszłość i aktualny poziom : czy możemy czuć się bezpiecznie, jak wygląda aktualny stan warstwy ozonowej, czy jego stężenie jest stałe i każdego roku wzrasta, jak wyglądają prognozy na przyszłość.
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej kilka przykładów CFC – ich nazwy i wzory.
Uczniowie korzystają z komputerów z dostępem do internetu. Cała grupa wspólnie przygotowuje prezentację multimedialną wg ustalonych kryteriów (patrz materiały pomocnicze) na wylosowany temat – zaproponowane programy do tworzenia prezentacji online umożliwiają pracę kilku osób nad jednym dokumentem. Nauczyciel wyznacza czas realizacji zadania i monitoruje jego przebieg, wspiera uczniów. Po minionym czasie prezenterzy z poszczególnych grup przedstawiają efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w zakładce „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Uczniowie mogą samodzielnie konstruować pytania, zadawać je sobie nawzajem i jednocześnie udzielać odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegów.
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania lub może stworzyć quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot! lub Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów: Jak powstaje ozon w atmosferze? Jakie instytucje dokonują pomiarów ozonu troposferycznego i stratosferycznego? Na czym polega cykl ozonowo‑tlenowy w stratosferze? Co oznacza potencjał niszczenia warstwy ozonowej? Jakie czynniki wpływają na grubość warstwy ozonowej w atmosferze?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam.. sobie, że...
Nauczyłem/łam się...
Zrozumiałem/łam, że...
Zaskoczyło mnie...
Dowiedziałem/łam się...
Łatwe było dla mnie...
Trudne było dla mnie...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w zestawie ćwiczeń. 2. Uczniowie na podstawie prezentacji mogą stworzyć poster naukowy, który po akceptacji nauczyciela, co do poprawności merytorycznej przedstawionych informacji, można wydrukować i powiesić w szkolnej pracowni, sali lekcyjnej, czy w gablocie na korytarzu.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film edukacyjny uczniowie powinni wykorzystać przygotowując się i/lub podczas zajęć oraz mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Z medium mogą skorzystać uczniowie nieobecni na lekcji celem nadrobienia luk kompetencyjnych.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jak powstaje ozon w atmosferze?
Jakie instytucje dokonują pomiarów ozonu troposferycznego i stratosferycznego?
Na czym polega cykl ozonowo‑tlenowy w stratosferze?
Co oznacza potencjał niszczenia warstwy ozonowej?
Jakie czynniki wpływają na grubość warstwy ozonowej w atmosferze?
Nauczyciel przygotowuje:
karteczki z tematami prezentacji dla uczniów (tematy wyszczególnione w fazie realizacyjnej).
3. Kryteria oceny prezentacji:
poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);
język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);
konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);
atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);
estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);
prezentacja każdej z grup powinna mieć max. pięć slajdów;
czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu – 2,5 min).