Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie czynniki wpływają na grubość warstwy ozonowej?/Niezwykła misja ozonu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne;

3) reaguje w przypadku wystąpienia zagrożenia dla środowiska.

Wymagania szczegółowe

Poziom podstawowy i rozszerzony

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania;

3) proponuje sposoby ochrony środowiska naturalnego przed zanieczyszczeniem i degradacją zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju;

4) wskazuje potrzebę rozwoju gałęzi przemysłu chemicznego (leki, źródła energii, materiały); wskazuje problemy i zagrożenia wynikające z niewłaściwego planowania i prowadzenia procesów chemicznych; uzasadnia konieczność projektowania i wdrażania procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub wyeliminowanie używania albo wytwarzania niebezpiecznych substancji; wyjaśnia zasady tzw. zielonej chemii.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia, jakie instytucje zajmują się monitorowaniem poziomu ozonu troposferycznego i stratosferycznego;

• wyjaśnia czym jest CFC;

• charakteryzuje mechanizmy powstawania dziury ozonowej;

• omawia czynniki wpływające na grubość warstwy ozonowej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• metoda lekcji odwróconej;

• dyskusja dydaktyczna;

• prezentacja multimedialna;

• film edukacyjny;

• burza mózgów;

• analiza materiału źrółowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter oraz aplikacja Kahoot! lub Quizizz;

• darmowa platforma, np. https://docs.google.com/presentation lub https://prezi.com/pricing/ (dla edukacyjnych działań można pobrać darmowy 14- dniowy trial).

Przed lekcją:

Uczniowie oglądają film edukacyjny dotyczący freonów.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do tematu w e‑materiale.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół czynników wpływających na grubość warstwy ozonowej. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie korzystając z darmowej platformy (patrz środki dydaktyczne)  przygotowują prezentacje multimedialne na zadany temat (tematy poniżej), korzystając z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na sześć grup.

2. Przedstawiciel każdej z grup losuje temat dla swojego zespołu:

• I grupa – cechy i właściwości warstwy ozonowej, lokalizacja warstwy ozonowej;

• II grupa – rola i znaczenie ozonu dla organizmów żywych;

• III grupa – właściwości CFC i halonów, oddziaływanie ich na ozon, reakcje z ${\text{O}}_3$;

• IV grupa – monitorowanie poziomu ozonu na poziomie krajowym i światowym – kto bada, jakimi metodami, gdzie na świecie, gdzie i kto w Polsce;

• V grupa – polityka międzynarodowa przeciw zubożeniu warstwy ozonowej – jakie przepisy prawne regulują działania zmierzające ku ochronie warstwy ozonowej, kto uchwalił, gdzie, czy i kiedy Polska podpisała uchwały;

• VI grupa – perspektywy na przyszłość i aktualny poziom ${\text{O}}_3$: czy możemy czuć się bezpiecznie, jak wygląda aktualny stan warstwy ozonowej, czy jego stężenie jest stałe i każdego roku wzrasta, jak wyglądają prognozy na przyszłość.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej kilka przykładów CFC – ich nazwy i wzory.

5. Uczniowie korzystają z komputerów z dostępem do internetu. Cała grupa wspólnie przygotowuje prezentację multimedialną wg ustalonych kryteriów (patrz materiały pomocnicze) na wylosowany temat – zaproponowane programy do tworzenia prezentacji online umożliwiają pracę kilku osób nad jednym dokumentem. Nauczyciel wyznacza czas realizacji zadania i monitoruje jego przebieg, wspiera uczniów. Po minionym czasie prezenterzy z poszczególnych grup przedstawiają efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną  wypowiedzi uczniów.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w zakładce „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie mogą samodzielnie konstruować pytania, zadawać je sobie nawzajem i jednocześnie udzielać odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegów.

2. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania lub może stworzyć quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot! lub Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów: Jak powstaje ozon w atmosferze? Jakie instytucje dokonują pomiarów ozonu troposferycznego i stratosferycznego? Na czym polega cykl ozonowo‑tlenowy w stratosferze? Co oznacza potencjał niszczenia warstwy ozonowej? Jakie czynniki wpływają na grubość  warstwy ozonowej w atmosferze?

3. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam.. sobie, że...

• Nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudne było dla mnie...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w zestawie ćwiczeń. 2. Uczniowie na podstawie prezentacji mogą stworzyć poster naukowy, który po akceptacji nauczyciela, co do poprawności merytorycznej przedstawionych informacji, można wydrukować i powiesić w szkolnej pracowni, sali lekcyjnej, czy w gablocie na korytarzu.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny uczniowie powinni wykorzystać przygotowując się i/lub podczas zajęć oraz mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Z medium mogą skorzystać uczniowie nieobecni na lekcji celem nadrobienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak powstaje ozon w atmosferze?

• Jakie instytucje dokonują pomiarów ozonu troposferycznego i stratosferycznego?

• Na czym polega cykl ozonowo‑tlenowy w stratosferze?

• Co oznacza potencjał niszczenia warstwy ozonowej?

• Jakie czynniki wpływają na grubość  warstwy ozonowej w atmosferze?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• karteczki z tematami prezentacji dla uczniów (tematy wyszczególnione w fazie realizacyjnej).

• 3. Kryteria oceny prezentacji:

• poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);

• język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);

• konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);

• atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);

• estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);

• prezentacja każdej z grup powinna mieć max. pięć slajdów;

• czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu – 2,5 min).