Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: biologia
Temat: Analiza rodowodów – zadania
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Określisz genetyczne podłoże wybranych chorób człowieka na podstawie analizy rodowodów.
Omówisz zasady przeprowadzania analizy rodowodów.
Ustalisz sposób dziedziczenia danej cechy na podstawie analizy rodowodów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
analiza grafiki interaktywnej;
prezentacja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Analiza rodowodów – zadania”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.
Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każdy zespół otrzymuje zagadnienia do opracowania:
– grupa I – choroby dziedziczone jako cechy autosomalne dominujące (dziedziczenie AD);
– grupa II – choroby dziedziczone jako cechy autosomalne recesywne (dziedziczenie AR);
– grupa III – choroby dziedziczone jako cechy recesywne sprzężone z chromosomem X;
– grupa IV – choroby dziedziczone jako cechy dominujące sprzężone z chromosomem X.
Uczniowie wyszukują informacje oraz przynoszą materiały, które wykorzystają podczas prezentacji.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.
Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?
Faza realizacyjna:
Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji i omówienia przez grupy materiałów przygotowanych w domu. Nauczyciel z całą klasą wybiera najlepszą prezentację, tzn. taką, która w skondensowany i poprawny sposób przedstawia informacje na temat wszystkich zagadnień.
Praca z grafiką interaktywną pt. „Przykładowy rodowód”. Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, określili, czy rodowód przedstawia chorobę dziedziczoną recesywnie czy dominująco (polecenie nr 1) oraz czy dziedziczenie tej choroby jest sprzężone z płcią czy autosomalne (polecenie nr 2). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.
Nauczyciel czyta polecenie nr 3 („Zastanów się, jakie genotypy mają rodzice probanta”). Prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje swoją odpowiedź, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, wyjaśnia wątpliwości uczniów.
Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie interaktywne nr 7 (w którym mają za zadanie – na podstawie analizy rodowodu – określić, czy allel wywołujący chorobę leży na autosomie czy chromosomie płci), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.
Uczniowie wykonują w parach ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie wyjaśnić – na podstawie analizy rodowodu – dlaczego w pokoleniu III żaden z chłopców nie odróżnia prawidłowo kolorów, uwzględniając genotypy rodziców oraz sposób dziedziczenia cech sprzężonych z płcią), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Podczas wspólnych dyskusji rozwiązują zadanie, następnie łączą się z inną parą i kontynuują swoją dyskusję, uzasadniając swój wybór.
Faza podsumowująca:
Uczniowie odpowiadają na pytania sformułowane we wstępnej fazie lekcji.
Nauczyciel pyta uczniów, jakie znaczenie ma umiejętność analizy rodowodów i kiedy jest ona przeprowadzana. Chętni lub wskazani przez nauczyciela uczniowie udzielają odpowiedzi.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia od 3 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:
Nauczyciel może wykorzystać grafikę interaktywną na lekcji „Określanie dziedziczenia cech na podstawie rodowodów”.