Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Kunsztownie opisana wędrówka, czyli Eneida jako epos

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Lektura obowiązkowa

5) Wergiliusz, Eneida (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

uzyska informacje dotyczące życia i twórczości Wergiliusza;
zapozna się z cechami gatunkowymi eposu;
przeanalizuje elementy charakterystyczne dla Eneidy;
porówna wydarzenia oraz losy bohaterów Eneidy i eposów Homera.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w różnych źródłach informacji na temat cech eposu starożytnego (homeryckiego) jako gatunku zrodzonego w antyku.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej albo przy użyciu rzutnika temat lekcji. Następnie wprowadza w niego uczniów, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólne omówienie celów lekcji.

Faza realizacyjna:

Praca z filmem. Uczniowie zapoznają się z materiałem z sekcji „Film”. Indywidualnie wyjaśniają, jaką funkcję w Eneidzie pełni spotkanie Eneasza z Dydoną.
Nauczyciel na podstawie tekstu w sekcji „Przeczytaj” w e‑materiale rozmawia z uczniami o epopei starożytnej. Prosi, by przeanalizowali fragment Historia literatury starożytnej i sformułowali spostrzeżenia. Wykonują również w parach lub większych grupach ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”.
Uczniowie zapoznają się z tekstami zamieszczonymi w sekcji „Sprawdź się”. Następnie w kilkuosobowych grupach rozwiązują ćwiczenia. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło główne: Cechy eposu starożytnego (homeryckiego) jako gatunku zrodzonego w antyku. Uczniowie na dużym arkuszu papieru tworzą mapę myśli związaną z eposem, np.:
- realistyczny styl,
- obiektywny i wszechwiedzący narrator,
- inwokacja, czyli rozwinięta apostrofa stanowiąca początek utworu literackiego,
- stałe epitety,
- porównania homeryckie,
- retrospekcja,
- retardacje,
- patetyczny styl,
- współistnienie świata bogów i ludzi.
Prezentują wyniki swojej pracy (np. w formie planszy na ścianie).

Praca domowa:

Wyjaśnij, dlaczego Eneida jest epopeją narodową.

Materiały pomocnicze:

Maria Cytowska, Hanna Szelest, Historia literatury starożytnej, Warszawa 2007.
Michaił Bachtin, Epos a powieść. O metodologii badania powieści, „Pamiętnik Literacki” 1970, nr 61/3.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się