Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Nomenklatura i wzory soli

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

2) na podstawie wzoru sumarycznego związku nieorganicznego pisze jego nazwę, na podstawie nazwy pisze jego wzór sumaryczny.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

2) na podstawie wzoru sumarycznego związku nieorganicznego pisze jego nazwę, na podstawie nazwy pisze jego wzór sumaryczny.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia reguły nazewnictwa soli;

• przedstawia rodzaje soli ze względu na ich budowę;

• podaje nazwę soli na podstawie jej wzoru sumarycznego;

• pisze wzór sumaryczny soli na podstawie jej nazwy systematycznej.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna;

• strategia problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja;

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału oraz zadaje pytanie: jakie znaczenie w życiu codziennym ma odczyn roztworu?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów w odniesieniu do pytania: w jaki sposób zbadać odczyn oraz pH roztworów?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej informacje dotyczące roztworów o odczynie kwasowym, zasadowym i obojętnym zawarte w e‑materiale w sekcji „przeczytaj”. Na forum uczniowie analizują podane informacje. Następnie nauczyciel wyświetla z e‑materiału przykłady wskaźników kwasowozasadowych zamieszczone w tabeli, po czym uczniowie również analizują je na forum klasy.

2. Wirtualne laboratorium – praca w parach. Uczniowie zapoznają się z medium bazowym i wykonują polecenie bez zaglądania do podpowiedzi, uzupełniając je w dzienniczkach wirtualnych. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po zakończeniu pracy chętni lub wskazani uczniowie prezentują efekty, po czym następuje uwspólnienie zapisów, jeżeli są jakieś rozbieżności.

3. Eksperyment chemiczny – „Badanie odczynu oraz pH wodnych roztworów kwasów, zasad i soli”. Teraz uczniowie wykorzystają wiedzę zdobytą w emateriale oraz multimedium bazowym. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest zbadanie odczynu roztworów i uszeregowanie poszczególnych roztworów od roztworu o najmniejszym pH do roztworu o największym pH. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i odczynniki znajdujące się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i  hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują odpowiednie równania reakcji chemicznych, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w emateriale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Co to są indykatory?

• Jakie znasz wskaźniki używane w laboratorium?

• Jakie są zakresy pH dla odczynów: kwasowego, obojętnego i zasadowego?

• Co jest odczyn roztworu?

• Z czego wynika to, że niektóre sole mają odczyn obojętny, a inne kwasowy czy zasadowy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale – zestaw ćwiczeń, które nie zostały rozwiązane podczas zajęć.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to są indykatory?

• Jakie znasz wskaźniki używane w laboratorium?

• Jakie są zakresy pH dla odczynów: kwasowego, obojętnego i zasadowego?

• Co jest odczyn roztworu?

• Z czego wynika to, że niektóre sole mają odczyn obojętny, a inne kwasowy czy zasadowy?

2. Doświadczenie chemiczne: „Badanie odczynu oraz pH wodnych roztworów kwasów, zasad i soli”.

Sprzęt i szkło laboratoryjne: szalki Petriego, pipety.

Odczynniki chemiczne: alkoholowy roztwór fenoloftaleiny, uniwersalny papierek wskaźnikowy, oranż metylowy, roztwór kwasu siarkowego(VI), roztwór zasady sodowej, roztwór chlorku potasu, roztwór chlorku miedzi(II), roztwór octanu potasu.

Instrukcja wykonania:

• Na szalki Petriego nanieś po jednej kropli danej substancji.

• Nanieś wskaźniki na badaną substancję.

• Obserwuj zmiany.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Medium w sekcji „Gra edukacyjna” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Nomenklatura i wzory soli”.