Dla nauczyciela

Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: „Wilczy bez mała tryb życia…”. Żołnierze wyklęci i ich skomplikowane losy

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

LV. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944–1948).

Uczeń:

4) omawia działalność opozycji legalnej oraz podziemia antykomunistycznego, w tym: Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN), Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW);

5) charakteryzuje losy żołnierzy wyklętych/niezłomnych,

6) opisuje represje sowieckiego i polskiego aparatu bezpieczeństwa (w tym obława augustowska).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje cyfrowe,

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • wskazuje motywacje, cele i metody działania bojowników podziemia antykomunistycznego;

  • charakteryzuje działalność legendarnych postaci podziemia antykomunistycznego;

  • opisuje sposoby walki komunistów z żołnierzami niezłomnymi.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm,

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza);

  • dyskusja;

  • metaplan.

Formy zajęć:

  • praca indywidualna,

  • praca w grupach,

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z tekstem wprowadzającym do lekcji. Nauczyciel wyznacza dwóch uczniów zdolnych do przygotowania krótkiej prezentacji o podziemiu niepodległościowym. Uczniowie powinni omówić genezę podziemia, jego instytucje i wybitnych reprezentantów, cele i metody działania oraz scharakteryzować komunistyczne metody walki z partyzantką. W prezentacji uczniowie powinni uwzględnić fragmenty multimedium.

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.

  2. Prowadzący poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

  1. Rekapitulacja wtórna. Metaplan. Uczniowie analizują w czteroosobowych grupach sytuację polityczną w Polsce pod koniec II wojny światowej (odpowiadają na pytania: Jak jest? Jak powinno być? Dlaczego nie jest tak, jak powinno być? Co zrobić?). Wybrana grupa prezentuje swoją propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie się do niej odnoszą, mogą uzupełniać ją o istotne według nich informacje.

  2. Prezentacja uczniowska. Wybrani przed lekcją uczniowie przedstawiają efekty swojej pracy. Czas na pytania uczniów oraz podsumowanie nauczyciela.

  3. Analiza SWOT. Uczniowie, wciąż pracując w grupach, wcielają się w rolę młodych ludzi, którzy w 1946 r. rozważają przystąpienie do oddziałów leśnych. Wskazują mocne i słabe strony takiej decyzji oraz zagrożenia i szanse, jakie się z nią wiążą. Wybrane grupy prezentują na forum swoje prace i przedstawiają decyzję.

  4. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel odtwarza nagranie i prosi, aby uczniowie indywidualnie wykonali polecenie 2: „Wyobraź sobie, że masz możliwość zaproszenia historyka do swojej szkoły i poprowadzenia z nim spotkania na temat żołnierzy wyklętych. Przygotuj listę pięciu pięciu pytań, które zadasz podczas wywiadu”. Wybrana osoba przedstawia swoje propozycje wraz z uzasadnieniem swojego wyboru.

  5. Rozmowa nauczająca dotycząca form upamiętnienia żołnierzy wyklętych. Uczniowie przywołują znane im formy upamiętnienia żołnierzy podziemia antykomunistycznego. Nauczyciel zadaje im pytania: Które sposoby wydają się wam najciekawsze? Które najbardziej przemawiają do wyobraźni? Dlaczego zjawisko podziemia niepodległościowego znalazło wielu sympatyków wśród współczesnej młodzieży?

Faza podsumowująca:

  1. Wybrani uczniowie, odwołując się do wiedzy historycznej, tłumaczą, w jaki sposób rozumieją cytat zawarty w temacie lekcji.

  2. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów w czasie lekcji, najbardziej zaangażowanych może nagrodzić ocenami z aktywności.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia 6 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

M. Mazur, Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy 1945–1956, Warszawa–Lublin 2019–2020.

Wskazówki metodyczne:

Multimedium wykorzystane jest jako część prezentacji o podziemiu antykomunistycznym. Uczniowie mogą również wykorzystać treść filmu podczas przygotowania własnej prezentacji przedstawiającej postaci i losy żołnierzy wyklętych.

Sprawdź się