SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Wietrzenie skał jako proces kształtujący powierzchnię Ziemi. Rodzaje wietrzenia skał

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, na czym polega proces wietrzenia skał,

• wymienia czynniki wpływające na wietrzenie skał,

• omawia poszczególne rodzaje wietrzenia i porównuje je,

• omawia wpływ wietrzenia na rzeźbę terenu.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa mentalna, metody operatywne (praca z filmem edukacyjnym, fotografiami i tekstem e‑materiału)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca na forum klasy

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, fotografie efektów wietrzenia (jeżeli nauczyciel chce wykorzystać więcej lub inne niż w e‑materiale)

Materiały pomocnicze

Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.

Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne.

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – przedstawia uczniom fotografie popękanych skał, pokryw zwietrzelinowych czy ostańców skalnych; inicjuje pogadankę na temat przyczyn takich zmian.

• Następnie nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z wprowadzeniem do e‑materiału i odpowiedź na pytanie: dlaczego mówi się, że „kropla drąży skałę nie siłą, a częstym spadaniem”? Podkreślenie roli czasu w procesach wietrzeniowych.

• Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Wprowadzenie terminu wietrzenie skał (wykorzystanie e‑materiału); poznanie czynników wpływających na przebieg procesów wietrzenia.

• Na podstawie e‑materiału uczniowie wyróżniają rodzaje wietrzenia i wspólnie krótko je charakteryzują.

• Następnie nauczyciel dzieli uczniów na małe grupy (3- lub 4‑osobowe) – każdej z nich przydzielony zostaje (np. w drodze losowania) konkretny rodzaj wietrzenia. Ich zadaniem jest przygotowanie mapy mentalnej przedstawiającej wpływ przydzielonego rodzaju wietrzenia na kształtowanie rzeźby powierzchni ziemi (uczniowie mają także uwzględnić czynniki wpływające na rodzaj wietrzenia).

• Przydział rodzajów wietrzenia (propozycja przy podziale na siedem grup): 1. wietrzenie biologiczne, 2. wietrzenie odciążeniowe i termiczne, 3. wietrzenie mrozowe, 4. wietrzenie solne i ilaste, 5. hydroliza i hydratacja, 6. rozpuszczanie, redukcja i oksydacja, 7. karbonatyzacja.

• Uczniowie tworzą mapy myśli – nauczyciel przypomina, że mogą korzystać z e‑materiału i innych dostępnych źródeł informacji.

• Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu liderzy poszczególnych grup na forum całej klasy prezentują swoje mapy mentalne.

• Po prezentacjach nauczyciel zadaje pytania kontrolne dotyczące bezpośredniego i pośredniego wpływu wietrzenia na rzeźbę terenu.

• Następnie nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z filmem edukacyjnym (e‑materiał).

• Na podstawie prezentacji map myśli i filmu uczniowie mają ułożyć notatkę z lekcji, zawierającą odpowiedzi na pytania: Na czym polegają poszczególne rodzaje wietrzenia? Jakie formy rzeźby powstają w wyniku tych rodzajów wietrzenia? Można zaproponować uczniom tabelę do wypełnienia.

• Prezentacja (sprawdzenie) kilku notatek.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie indywidualnie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami, mówią, co było dla nich łatwe, trudne, ciekawe, do czego mogą wykorzystać zdobyte informacje.

Praca domowa

• Uzasadnij, że warunki środowiskowe w różny sposób wpływają na intensywność głównych rodzajów wietrzenia w różnych miejscach na Ziemi.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny można wykorzystać w czasie lekcji powtórzeniowej z działu „Litosfera” (zakres podstawowy: V). Można go wykorzystać także podczas lekcji dotyczącej wietrzenia fizycznego i chemicznego oraz krasowienia (zakres rozszerzony: V. 5).