Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Wietrzenie skał jako proces kształtujący powierzchnię Ziemi. Rodzaje wietrzenia skał
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa
V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.
Uczeń:
3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia, na czym polega proces wietrzenia skał,
wymienia czynniki wpływające na wietrzenie skał,
omawia poszczególne rodzaje wietrzenia i porównuje je,
omawia wpływ wietrzenia na rzeźbę terenu.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa mentalna, metody operatywne (praca z filmem edukacyjnym, fotografiami i tekstem e‑materiału)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca na forum klasy
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, fotografie efektów wietrzenia (jeżeli nauczyciel chce wykorzystać więcej lub inne niż w e‑materiale)
Materiały pomocnicze
Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.
Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne.
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – przedstawia uczniom fotografie popękanych skał, pokryw zwietrzelinowych czy ostańców skalnych; inicjuje pogadankę na temat przyczyn takich zmian.
Następnie nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z wprowadzeniem do e‑materiału i odpowiedź na pytanie: dlaczego mówi się, że „kropla drąży skałę nie siłą, a częstym spadaniem”? Podkreślenie roli czasu w procesach wietrzeniowych.
Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Wprowadzenie terminu wietrzenie skał (wykorzystanie e‑materiału); poznanie czynników wpływających na przebieg procesów wietrzenia.
Na podstawie e‑materiału uczniowie wyróżniają rodzaje wietrzenia i wspólnie krótko je charakteryzują.
Następnie nauczyciel dzieli uczniów na małe grupy (3- lub 4‑osobowe) – każdej z nich przydzielony zostaje (np. w drodze losowania) konkretny rodzaj wietrzenia. Ich zadaniem jest przygotowanie mapy mentalnej przedstawiającej wpływ przydzielonego rodzaju wietrzenia na kształtowanie rzeźby powierzchni ziemi (uczniowie mają także uwzględnić czynniki wpływające na rodzaj wietrzenia).
Przydział rodzajów wietrzenia (propozycja przy podziale na siedem grup): 1. wietrzenie biologiczne, 2. wietrzenie odciążeniowe i termiczne, 3. wietrzenie mrozowe, 4. wietrzenie solne i ilaste, 5. hydroliza i hydratacja, 6. rozpuszczanie, redukcja i oksydacja, 7. karbonatyzacja.
Uczniowie tworzą mapy myśli – nauczyciel przypomina, że mogą korzystać z e‑materiału i innych dostępnych źródeł informacji.
Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu liderzy poszczególnych grup na forum całej klasy prezentują swoje mapy mentalne.
Po prezentacjach nauczyciel zadaje pytania kontrolne dotyczące bezpośredniego i pośredniego wpływu wietrzenia na rzeźbę terenu.
Następnie nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z filmem edukacyjnym (e‑materiał).
Na podstawie prezentacji map myśli i filmu uczniowie mają ułożyć notatkę z lekcji, zawierającą odpowiedzi na pytania: Na czym polegają poszczególne rodzaje wietrzenia? Jakie formy rzeźby powstają w wyniku tych rodzajów wietrzenia? Można zaproponować uczniom tabelę do wypełnienia.
Prezentacja (sprawdzenie) kilku notatek.
Faza podsumowująca
Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie indywidualnie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami, mówią, co było dla nich łatwe, trudne, ciekawe, do czego mogą wykorzystać zdobyte informacje.
Praca domowa
Uzasadnij, że warunki środowiskowe w różny sposób wpływają na intensywność głównych rodzajów wietrzenia w różnych miejscach na Ziemi.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny można wykorzystać w czasie lekcji powtórzeniowej z działu „Litosfera” (zakres podstawowy: V). Można go wykorzystać także podczas lekcji dotyczącej wietrzenia fizycznego i chemicznego oraz krasowienia (zakres rozszerzony: V. 5).