Autor: Marcin Sawicki

Temat: Kamienie przeciw czołgom. Powstanie berlińskie (1953)

Grupa docelowa:

liceum. Zakres podstawowy.

Podstawa programowa:

LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny. Uczeń:

5. charakteryzuje powojenny problem niemiecki;

6. charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci Stalina; opisuje wydarzenia w NRD w 1953 roku i na Węgrzech w 1956 roku i Czechosłowacji w 1968 roku.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia przyczyny powstania berlińskiego;

• ocenia, czy powstańcy berlińscy mieli szansę wygrać powstanie;

• rozstrzyga, czy powstanie miało charakter antysystemowy;

• wyjaśnia, jakie znaczenie miało powstanie berlińskie w dziejach Niemiec i Europy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka,

• miniwykład nauczyciela,

• praca z uczniem zdolnym,

• praca w grupach,

• metoda sytuacyjna.

Formy zajęć:

• praca całego zespołu klasowego,

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

• tablica, pisak, komputer lub kilka stanowisk komputerowych.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Przed lekcją: uczniowie powinni przypomnieć sobie tematy dotyczące sowietyzacji Europy Środkowo‑Wschodniej, konferencji w Poczdamie oraz kryzysu berlińskiego. Nauczyciel wyznacza ucznia (lub grupę uczniów), który przygotuje prezentację multimedialną o skutkach powstania 1953 r.

Faza realizacyjna:

1. Rekapitulacja wtórna: uczniowie przypominają, jakie postanowienia względem Niemiec zapadły podczas konferencji w Poczdamie, oraz tłumaczą, dlaczego w 1949 r. doszło do podziału Niemiec na dwa państwa.

2. Krótki wykład nauczyciela: sytuacja w Niemczech Wschodnich przed wybuchem powstania 1953 r. Nauczyciel zapisuje na tablicy ważniejsze zagadnienia: polityka kolektywizacji wsi, industrializacja, masowa emigracja do RFN, ubóstwo, uprzywilejowanie kadry partyjnej, ustanowienia norm itp.

3. Metoda sytuacyjna. Jest czerwiec 1953 r. W NRD nastroje są rewolucyjne. Uczniowie wcielają się w robotników w Berlinie Wschodnim. Władza nie zamierza ustępować w kwestii norm pracy. Uczniowie podają propozycje, co można w tej sytuacji zrobić (np. rozpocząć masowy strajk, wzniecić powstanie, nic nie robić). Uczniowie wspólnie z nauczycielem zastanawiają się nad konsekwencjami poszczególnych decyzji.

4. Praca w grupach z multimedium. Uczniowie zapoznają się z mapą interaktywną, a następnie wykonują w czteroosobowych grupach polecenie 3: „O wydarzeniach Niemcy dowiadywali się z radia. Wyobraź sobie, że jesteś dziennikarzem radiowym. Przygotuj raport z wydarzeń 17 czerwca”.

5. Prezentacja uczniowska dotycząca skutków powstania 1953 r.

Faza podsumowująca:

1. Wnioski. Uczniowie ponownie wcielają się w rolę robotników z Berlina Wschodniego. Z perspektywy czasu – roku po zakończeniu powstania – oceniają, czy było warto podnieść bunt przeciwko władzy komunistycznej, i uzasadniają swoje zdanie.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

2. Opracuj podsumowanie tematu „Kamienie przeciw czołgom. Powstanie berlińskie (1953)” w formie pytań do krzyżówki.

Materiały pomocnicze:

P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Warszawa 1992.

J. Krasuski, Europa Zachodnia po II wojnie światowej – dzieje polityczne, Poznań 1990.

W. Laqueur, Historia Europy 1945–1992, Londyn 1993.

krzysztofruchniewicz.eu

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium wykorzystane w fazie realizacyjnej lekcji (punkt 4).

Spis ilustracji nieopisanych

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja A: Lipsk, 17 czerwca 1953; Bundesarchiv, Bild, Wikimedia Commons, lic. CC BY‑SA 3.0.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja B: Demonstracja w Berlinie 26 czerwca 1953; Bundesarchiv, Bild, Wikimedia Commons, lic. CC BY‑SA 3.0.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja C: Berlińczycy dziękują żołnierzom sowieckim za interwencję 17 czerwca 1953; Bundesarchiv, Bild, Wikimedia Commons, lic. CC BY‑SA 3.0.