Dla nauczyciela

Autorka: Marzenna Śliwka

Przedmiot: Język polski

Temat: Średniowieczne eposy o rycerzach – Pieśń o Rolandzie i Pieśń o Nibelungach

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
Lektura obowiązkowa
8) Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • dokonuje analizy fragmentu Pieśni o Nibelungach w celu ustalenia cech etosu rycerskiego,

  • redaguje notatkę poświęconą motywowi zemsty w Pieśni o Rolandzie oraz Pieśni o Nibelungach,

  • charakteryzuje wpływ etosu rycerskiego na współczesną kulturę popularną.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał Średniowieczne eposy o rycerzach – Pieśń o Rolandzie i Pieśń o Nibelungach. Prosi o zapoznanie się z tekstami z sekcji „Przeczytaj”. Chętni uczniowie (indywidualnie lub w parach) przygotowują krótkie prezentacje, które mają bardziej zachęcić do zainteresowania się tematem, niż być wyczerpującą informacją:
    a) To jest gra! Rycerz w filmie i w świecie wirtualnym
    b) Zakuci w zbroję. O związkach frazeologicznych
    c) Na tropie rycerskich tradycji
    d) Rycerz na kartach wielkiej i małej literatury

Faza wprowadzająca:

  1. Obejrzenie fragmentu filmu Maksymilian i Maria. Między władzą a miłością oraz fragmentu Króla Artura (zob. materiały pomocnicze), a następnie wspólne wykonanie mapy myśli wokół słowa RYCERZ. Mogą pojawić się różne hasła, np. legenda, chanson de gest, Okrągły Stół, wojna, honor, Bóg, ojczyzna, miecz, przysięga, kodeks, służba, pojedynek, wierność, zemsta, turniej, dama serca.

  2. Prezentacja multimedialna. Uczniowie przedstawiają tematy, które opracowali. Nauczyciel pyta: Dlaczego współcześni twórcy często wykorzystują motywy ze średniowiecznych legend rycerskich? Które motywy związane z kulturą rycerską pojawiają się najczęściej?

Faza realizacyjna:

  1. Praca z multimedium. Nauczyciel prosi, by uczniowie zapoznali się z audiobookiem, a następnie wykonali w parach polecenia 1 i 2, które przy nim zamieszczono. Prowadzący zajęcia weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów.

  2. Następnie uczniowie czytają fragmenty Pieśni o Nibelungach zamieszczone w sekcji „Sprawdź się” i wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy tytuł: Kanon zachowań rycerskich. Prosi uczniów o sformułowanie zasad na podstawie fragmentu Pieśni o Nibelungach i Pieśni o Rolandzie.
    Po wspólnym wykonaniu pracy uczniowie wypowiadają się na temat lekcji, dzieląc się refleksjami.

Praca domowa:

  1. Napisz rozprawkę, w której uzasadnisz, że tematyka rycerska jest popularna we współczesnej kulturze.

Materiały pomocnicze:

  • Bogusław Bednarek, Epos europejski, Wrocław 2001.

  • Można wykorzystać we fragmentach poniższe propozycje:
    Film
    Miniserial Maksymilian i Maria. Między władzą a miłością, część 1 [1:13:52‑1:17:30] (fragment można znaleźć w internecie pt. Zweihander duel from Maximilian), reż. A. Prochaska, 2017
    Król Artur, reż. A. Fuqua, 2004 [21:19‑22:34]
    Fragment filmu Nibelungi, reż. F. Lang, 1924 (dostępny w internecie: Die Nibelungen Clip)
    Siódma pieczęć, reż. I. Bergman, 1957
    Krzyżacy, reż. A. Ford, 1960
    Królestwo niebieskie, reż. R. Scott, 2005
    Mroczny rycerz, reż. Ch. Nolan, 2008
    Król, reż. D. Michôd, 2019
    Gry
    Medieval 2: Total War, 2006
    Assassin`s Creed, 2007
    Mount and Blade, 2008
    Crusader Kings II: Mroczne wieki, 2012
    Wiedźmin 3: Dziki Gon, 2015
    For Honor, 2017
    Kingdom Come: Deliverance, 2018
    Muzyka
    R. Wagner, Pierścień Nibelungów, opera
    Jacek Kaczmarski, Rycerze Okrągłego Stołu, 1982

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się