Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Impresjonistyczna technika obrazowania w wierszu „Na dawno ścięty las w Zakopanem” Kazimierza Przerwy‑Tetmajera

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

wskazuje cechy impresjonizmu jako kierunku w malarstwie,
określa wpływ impresjonizmu na literaturę,
charakteryzuje impresjonistyczny sposób obrazowania zastosowany przez K. Przerwę‑Tetmajera w wierszu Na dawno ścięty las w Zakopanem,
opisuje technikę synestezji na podstawie utworu Tetmajera.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi zainteresowanych uczniów o przygotowanie prezentacji nt. malarstwa impresjonistycznego. Jej częścią mogą być obrazy zamieszczone w galerii e‑materiału, ale należy je uzupełnić obrazami i informacjami z innych źródeł. Wszyscy uczniowie powinni obejrzeć galerię obrazów zamieszczoną w e‑materiale. Wybrany lub chętny uczeń przygotowuje się do recytacji wiersza Tetmajera Na dawno ścięty las w Zakopanem.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Lekcja zaczyna się od prezentacji przygotowanej przez uczniów w domu. Uczestnicy zajęć oglądając ją, notują w zeszytach cechy malarstwa impresjonistycznego i wrażenia, które odczuwają, oglądając obrazy.

Faza realizacyjna:

Po zakończeniu prezentacji nauczyciel pyta, jakie wrażenia wywołują obejrzane obrazy. Uczniowie odpowiadają swobodnie, a jedna osoba notuje na tablicy pojawiające się określenia; powinny się wśród nich pojawić: kolor, odcień, światło, słońce, plama, chwilowość, ulotność, czas, chwila, przemijanie, impresja itp. Na podstawie zanotowanych wyrażeń uczniowie próbują sformułować własną definicję impresjonizmu, a następnie porównują ją z podaną w słowniku e‑materiału. Nauczyciel może ocenić pracę uczniów, którzy przygotowali prezentację.
Później nauczyciel prosi, by uczniowie, w parach, wykonali polecenie 1 towarzyszące galerii w e‑materiale. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie prezentują i porównują swoje odpowiedzi, a nauczyciel je weryfikuje.
Uczeń, który przygotował się w domu, na polecenie nauczyciela recytuje wiersz Na dawno ścięty las w Zakopanem. Pozostali, słuchając, próbują wynotować elementy charakterystyczne dla impresjonistycznego obrazowania. Nauczyciel ocenia recytację.
Następnie uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” wskazane przez nauczyciela, a związane z interpretacją wiersza Tetmajera. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
W rozmowie podsumowującej lekcję nauczyciel zadaje pytanie: czy potrafilibyście wskazać dzieła z innych dziedzin sztuki (np. muzyczne, filmowe), które wykorzystują środki wyrazu charakterystyczne dla impresjonizmu?

Praca domowa:

Ćwiczenie 8 oraz polecenie z pracy domowej z e‑materiału dla uczniów szczególnie zainteresowanych.

Materiały pomocnicze:

Impresjonizm – przewodnik dla początkujących, Khan Academy; Impresjonistyczna kompozycja inspirowana wierszami Verlaine'a przemawia nawet do wampirów..., Claude Debussy, Clair de lune, Ninateka

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się