Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Kurs logiki: lekcja 30. Błędy w rozumowaniach: błąd formalny

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśnia naturę formalnego błędu logicznego;

• opisuje dwa najczęściej występujące błędy formalne;

• rozpoznaje w wypowiedzi błędy formalne;

• stosuje techniki unikania błędów formalnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o ocenę rozumowania:
   Jeżeli jesteś pilnym uczniem, to zawsze odrabiasz pracę domową.
   Zawsze odrabiasz pracę domową.
   A zatem jesteś pilnym uczniem. Zadaniem uczniów jest ocena, czy to rozumowanie jest poprawne.

Faza wprowadzająca:

1. Podanie tematu i celu lekcji.

2. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie pracy domowej. Komentuje usłyszane odpowiedzi, naprowadzając jednocześnie klasę na główny temat lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.

2. Nauczyciel dzieli uczniów w czteroosobowe grupy. Grupy mają za zadanie zmierzyć się ze sobą w logicznym turnieju. Zadaniem danej grupy jest zaproponowanie tematu rozmowy a następnie wszczęcie argumentacji. Ich celem jest wplecenie w swoje dowodzenie słuszności bronionej tezy jakiegoś formalnego błędu logicznego. To trwa 5 minut. Potem następuje zmiana, to druga grupa podaje temat i prowadzi rozmowę, mającą w którymś punkcie zwieść oponentów. Reszta klasy pełni rolę jury. Turę wygrywa grupa, która albo zwiodła swoich oponentów (to znaczy, że oponenci nie wskazali błędu, w momencie, w którym się pojawił), albo która została przez oponentów bezpodstawnie oskarżona o stosowanie błędnego rozumowania.

3. Nauczyciel komentuje efekt gry, podejmując z klasą rozmowę na temat zagrożeń wynikających z nieznajomości omówionych w e‑materiale błędów formalnych.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zadaniem ucznia jest próba zastosowania w praktyce jakiejś chytrej formy któregoś z podanych w e‑materiale błędów. Celem eksperymenty jest sprawdzenie, jak często ludzie dają się na takie chwyty „nabierać”. Oczywiście, jeśli eksperyment ma być moralny, osoba wprowadzona w ten sposób w błąd ma być o tym następnie poinformowana.

Materiały pomocnicze:

• Winkler M., Commichau A., Sztuka prowadzenia wykładów i lekcji, Kraków 2008.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Animacja” do podsumowania lekcji.