Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Atomiści

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• charakteryzuje poglądy atomistów;

• ocenia wpływ poglądów Demokryta na rozwój nauki;

• wskazuje ograniczenia poznania zmysłowego;

• analizuje, czy można pogodzić twierdzenie o jedności bytu z twierdzeniem o jego wielości i różnorodności.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• film;

• mapa myśli;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Prezentacja TED”.

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Czy aktualne trendy slow life, slow food mogą mieć coś wspólnego z filozofią grecką?

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów, i jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania.
   Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy koncepcja Demokryta miała realny wpływ na rozwój nauk ścisłych? Jeśli tak, to jaki? Uczniowie podają propozycje odpowiedzi. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi na tablicy.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Prezentacja TED”, a następnie odczytuje polecenie: Zapoznaj się z filmem i zastanów się, czy stałość i zmienność mogą ze sobą współistnieć. Co na ten temat powiedziałby Demokryt? Uczniowie pracują w parach, analizując treść zadania, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia nr 1–4 z sekcji „Sprawdź się”.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 5–6. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie tworzą mapę myśli, w której podsumowują zdobytą wiedzę o filozofii Demokryta z Abdery.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz esej filozoficzny, w którym wyjaśnisz, dlaczego Demokryt twierdzi, że „jakości mają tylko istnienie umowne”. Co według niego istnieje naprawdę? W odpowiedzi uwzględnij poglądy filozofa dotyczące ludzkiego poznania.

Materiały pomocnicze:

• Łukasik A., Atomizm – dziś. Problem aktualności programu badawczego filozofii atomizmu, w: Filozofia przyrody – dziś, red. W. Ługowski, I. K. Lisiejew, Warszawa 2011, s. 90‑97.

• Demokryt i atomiści, w: Władysław Tatarkiewicz: Historia filozofii, t. 1: Filozofia starożytna i średniowieczna, Warszawa 1981, s. 47–53.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Prezentacja TED” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.