Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Sz. Małecki, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie znamy inne związki należą do węglowodorów aromatycznych?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

11) opisuje właściwości chemiczne węglowodorów aromatycznych na przykładzie reakcji: spalania, z ClIndeks dolny 2₂ lub BrIndeks dolny 2₂ wobec katalizatora albo w obecności światła, nitrowania, katalitycznego uwodornienia; pisze odpowiednie równania reakcji dla benzenu i metylobenzenu (toluenu) oraz ich pochodnych, uwzględniając wpływ kierujący podstawników (np. atom chlorowca, grupa alkilowa, grupa nitrowa, grupa hydroksylowa, grupa karboksylowa).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia węglowodory i węglowodory aromatyczne;

• definiuje regułę, która pozwoli na określenie aromatyczności związków organicznych;

• korzystając z reguły Hueckla, określa, czy związek jest aromatyczny.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• film samouczek;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika termometr.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału. Następnie zadaje uczniom przykładowe pytania: Jakie jest źródło koloru tego grzyba? Czy znacie jakieś węglowodory aromatyczne? Czym są areny?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania nawiązujące do benzenu: Co już wiemy o benzenie? Czym charakteryzuje się budowa jego cząsteczki? Nauczyciel zapisuje propozycje uczniów na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie sami proponują podział węglowodorów, na podstawie już zdobytej wiedzy. Nauczyciel zadaje pytanie „Gdzie są ujęte węglowodory aromatyczne?” i jako podsumowanie tego, co mówią uczniowie, wyświetla na tablicy multimedialnej graf z podziałem węglowodorów (celem porównania). 

2. Nauczyciel omawia z uczniami reguły określania aromatyczności na przykładzie zawartym w sekcji „Przeczytaj”. Może do tego wykorzystać modele lub zdjęcia molekuł. Powrót do fazy wstępnej i skorygowanie wypowiedzi uczniów.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej ćwiczenie nr 1 zawarte w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie wykonują je samodzielnie. Chętny uczeń podaje odpowiedzi. Pozostali wraz z nauczycielem weryfikują poprawność merytoryczną odpowiedzi.

4. Nauczyciel poleca uczniom pracę w parach z filmem. Uczniowie oglądają film samouczek oraz wykonują załączone do medium zadania. W razie wątpliwości nauczyciel wyjaśnia problematyczne kwestie.

5. Uczniowie poszukują odpowiedzi w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” na temat zastosowania węglowodorów aromatycznych. Nauczyciel omawia z uczniami zastosowania węglowodorów aromatycznych.

6. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają małymi samoprzylepnymi kolorowymi karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do samokształcenia, celem uzupełnienia luk kompetencyjnych. Nauczyciel medium może wykorzystać w ramach metody lekcji odwróconej.

Materiały pomocnicze:

Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz małe samoprzylepne kolorowe karteczki.