Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Szlachta w Rzeczypospolitej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XVIII. Państwo polsko‑litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów.

Uczeń:

2) wyjaśnia funkcjonowanie najważniejszych instytucji życia politycznego w XVI‑wiecznej Polsce i ocenia funkcjonowanie demokracji szlacheckiej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• określa, czy warto było starać się o przyjęcie do stanu szlacheckiego;

• ocenia wpływ przywilejów na pozycję polityczną szlachty;

• opisuje stan szlachecki, uwzględniając skalę jego zróżnicowania majątkowego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• wędrujące plakaty,

• dyskusja,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• rozmowa kierowana.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• telefony z dostępem do internetu,

• flipcharty, markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Nauczyciel prosi uczniów, aby zapoznali się z tekstem zawartym w e‑materiale (bez filmu edukacyjnego), żeby móc w czasie lekcji uczestniczyć w dyskusji.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby powiedzieli, co wiedzą na temat grupy społecznej szlachta. Uczniowie starają się podawać jak najwięcej informacji, wybrana osoba zapisuje informacje na tablicy.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na trzy lub sześć grup  (w zależności od liczebności klasy), każdej z nich przydziela zadanie do wykonania z zasobów e‑materiału. Rozdaje każdej grupie arkusz z pytaniami i marker (każda grupa ma inny kolor markera). Prosi o wyznaczenie liderów grup, którzy będą kierowali pracą grupy.

Grupa 1 i 4 – Kto mógł należeć do szlachty?

Grupa 2 i 5 – Przywileje szlacheckie a pozycja polityczna.

Grupa 3 i 6 – Zróżnicowanie majątków szlachty.

2. Prowadzący wyjaśnia, że uczniowie będą pracowali metodą „wędrujących plakatów”, w razie konieczności wyjaśnia, na czym ona polega (grupy przekazują sobie „plakaty” zgodnie ze wskazówkami zegara i dopisują swoje odpowiedzi i informacje, aż „plakat” wróci do grupy pierwotnej). Nauczyciel wyznacza czas na realizację zadania. W razie konieczności zadaje uczniom dodatkowe pytania i koordynuje pracę uczniów.

3. Po wyznaczonym czasie nauczyciel prosi liderów poszczególnych grup o prezentację swoich zadań i wywieszenie ich w widocznym miejscu.

4. Gdy wszystkie grupy skończą swoje prezentacje, nauczyciel prosi, aby uczniowie w parach zastanowili się i przedstawili swoje stanowisko w kwestii: Czy warto było starać się o przyjęcie do stanu szlacheckiego? Uczniowie po krótkiej rozmowie podają odpowiedzi, które zostają zapisane na tablicy.

5. Praca z multimedium. Nauczyciel odtwarza uczniom film edukacyjny, poleca im, aby wynotowali, jakie prawa i obowiązki miały kobiety w XVI‑wiecznej Polsce.

6. Po obejrzeniu filmu uczniowie przedstawiają swoje odpowiedzi – dyskusja. Nauczyciel prosi wybraną osobę o podsumowanie dyskusji, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń 1, 3 i 4. Po wyznaczonym czasie wybrani lub chętni uczniowie podają swoje odpowiedzi. W razie potrzeby nauczyciel je koryguje.

2. Na koniec nauczyciel ocenia pracę uczniów w grupach.

Praca domowa:

1. Wykonaj pozostałe ćwiczenia.

2. Wyjaśnij znaczenie przysłowia „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”.

Materiały pomocnicze:

S. Starowolski, Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, tłum. z łac. A. Piskadło, Kraków 1976.

Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, cz. 2, wybór i opracowanie S. Ochmann, K. Matwijowski, Wrocław 1981.

I. Kaniewska, Historia Polski 1506–1648. Wybór tekstów źródłowych, Kraków 1987.

Historia Polski w liczbach, t. 1, Państwo, społeczeństwo, GUS, Warszawa 2007.

Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego epoki feudalizmu. Szlachta, opracował S. Rogowski, Wrocław 1977.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Na podstawie filmu uczniowie mogą przygotować prezentację multimedialną lub mapę mentalną dotyczącą szlachty (życia rodzinnego, wychowania, zamieszkania, sposobu ubierania się itp.), uwzględniając zróżnicowanie szlacheckie. Materiał może być wykorzystany jako baza do lekcji.