Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Ziemie polskie w XIII wieku. Czasy przełomu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, jakie czynniki wpływają na rozwój cywilizacyjny.

• wskazuje, jakie cechy trzeba mieć i co trzeba zrobić, by zostać świętym.

• omówia, dlaczego ludzie czczą świętych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednemu uczniowi lub uczennicy przeczytanie wyświetlonego tematu zajęć. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:
   Grupa 1 – Pod znakiem krzyża
   Grupa 2 - Bliżej ludzi
   Grupa 3 - Pisarze i czytelnicy
   Grupa 4 - Poznawanie świata
   Grupa 5 - Kościoły, zamki, ratusze
   Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Film”). Nauczyciel czyta polecenie 1: „Wysłuchaj wypowiedzi na temat średniowiecznej hagiografii. Oceń model świętości reprezentowany przez św. Jadwigę. Dlaczego Jadwiga Śląska jest nazywana „świętą naszych czasów”?” i poleca uczniom, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale.

3. Uczniowie pracują w parach. Analizują treść polecenia 2: „Czy w dzisiejszych czasach dostrzegasz podobne procesy, które w średniowieczu prowadziły do powstawania żywotów świętych? Jeśli tak, to podaj przykład.”, dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne nr od 1 do 5 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Ziemie polskie w XIII wieku. Czasy przełomu” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie nr 6, 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Wiek V‑XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańśka‑Bondaruk, S. B. Lenard, PWN, Warszawa 1997.

• Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, przeł. J. Pleziowa, oprac. M. Plezia, Warszawa 1987.

• H. Manikowska, J. Tazbirowa, Historia. Średniowiecze, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.

• Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

• Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

• Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

• E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

• Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 1: Wejście do katedry, Wawel; CC BY 2.0, Neil Boothman, flickr, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 2: Portal renesansowy, pałac Górków w Poznaniu; CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 3: Portal z opactwa na Ołbinie, Wrocław; CC BY‑SA 3.0, Bonio, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja 4: Portal główny archikatedry wrocławskiej; CC BY‑SA 4.0, Diego Delso, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 1: Św. Jadwiga Śląska; CC BY 3.0, Adrian Tync; Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 2: Cztery sceny z życia Św. Stanisława; CC BY‑SA 4.0, Farkasven, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 3: Fragment Drzwi Gnieźnieńskich opisujący wykupienie zwłok męczennika Wojciecha; CC BY‑SA 2.5, Tomasz Fedor, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 4: Obraz św. Kingi, Ferdynan Olesiński; domena publiczna, Wikimedia Commons.