Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Na początku był czyn. Faust jako człowiek aktywny

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji. Uczeń:

charakteryzuje Fausta, decydując, czy jest on bliższy romantycznym bohaterom, czy oświeceniowym uczonym,
wyjaśnia, czym charakteryzuje się mit faustyczny,
porównuje Fausta z Prometeuszem,
formułuje samodzielne wnioski na podstawie tekstów krytycznoliterackich dotyczących Fausta J. W. Goethego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
z użyciem e‑podręcznika;
rozmowa kierowana;
dyskusja za i przeciw.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Na początku był czyn. Faust jako człowiek aktywny”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w pierwszej sekcji „Audiobook” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.
Nauczyciel prosi także zainteresowanego ucznia (uczniów) o przygotowanie prezentacji multimedialnej złożonej z plakatów do filmowych, teatralnych i operowych realizacji Fausta z różnych czasów. Prezentacja może posłużyć jako tło do rozmowy rozpoczynającej lekcję.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Następnie prosi o przedstawienie przygotowanej wcześniej prezentacji. Poleca, by uczniowie oglądający ją wynotowali charakterystyczne cechy Fausta, które wyeksponowali twórcy plakatów. Czy jakieś cechy pojawiały się szczególnie często? Nauczyciel ocenia dodatkową pracę autorów prezentacji.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel zadaje pytanie wstępne: kim jest Faust. Prosi, by uczniowie wykorzystali w odpowiedziach informacje z e‑materiału. Jeden z uczniów zapisuje na tablicy propozycje pozostałych; mogą pojawić się określenia: marzyciel, idealista, indywidualista, szaleniec, ale także: uczony, mędrzec itp.
Następnie nauczyciel pyta: co było najważniejszym „czynem” Fausta, za co gotów był sprzedać duszę diabłu? Uczniowie odpowiadają swobodnie, a następnie konfrontują własne przemyślenia z wnioskami płynącymi z lektury tekstów krytycznoliterackich.
Praca z multimedium. Uczniowie pracują w parach. Analizują treść zadań: 1, 2 i 3 w pierwszym multimedium, z którym zapoznali się w domu. Dyskutują i zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.
Później nauczyciel poleca, by uczniowie, indywidualnie, wysłuchali multimedium nr 2 i wykonali polecenia 1 i 2 dołączone do niego. Sprawdza i weryfikuje odpowiedzi uczniów.

Faza podsumowująca:

W rozmowie zamykającej lekcję nauczyciel pyta: Czy Faust jest człowiekiem aktywnym w dzisiejszym znaczeniu tego słowa? Czy, waszym zdaniem, jego wiara w niemożliwe nie przekreśliła szansy na dokonanie prawdziwego „czynu”?

Praca domowa:

W ramach zadania domowego uczniowie wykonują polecenie 3 towarzyszące drugiemu audiobookowi, a szczególnie zainteresowane osoby polecenia związane z tekstem J. Tischnera Bóle rozczarowanych.

Materiały pomocnicze:

Maria Janion, Pełnia Fausta, czyli tragedia antropologiczna, [w:] tejże, Prace wybrane. Tragizm, historia, prywatność, t. 2, red. A. Nowakowski, Kraków 2000
Encyklopedia Teatru Polskiego, zakładka: Multimedia, Faust, Teatr Polski w Bydgoszczy.
Metodyka literatury, tom 1 i 2, Warszawa 2001.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook