Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Jak uwzględniać jony żelaza w codziennej diecie?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Poziom podstawowy i rozszerzony
Wymagania ogólne
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:
1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;
4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.
Wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
6) wyszukuje informacje na temat składników zawartych w kawie, herbacie, mleku, wodzie mineralnej, napojach typu cola w aspekcie ich działania na organizm ludzki.
Zakres rozszerzony
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
6) wyszukuje informacje na temat składników zawartych w kawie, herbacie, mleku, wodzie mineralnej, napojach typu cola w aspekcie ich działania na organizm ludzki.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia przyczyny niedoboru jonów żelaza;
określa, jakie czynniki wpływają na zmniejszenie oraz zwiększenie przyswajalności jonów żelaza;
wyjaśnia objawy niedoboru jonów żelaza;
wymienia produkty bogate w związki zawierające jony żelaza.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
analiza materiału źródłowego;
burza mózgów;
eksperyment chemiczny;
dyskusja dydaktyczna;
ćwiczenia uczniowskie;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: czy słyszeli o anemii? Jakie mogą być przyczyny tej choroby? Jakie produkty zawierają dużo jonów żelaza?
Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów do pytania: Jak uwzględniać jony żelaza w diecie?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli losowo uczniów na trzy grupy zadaniowe, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Uczniowie mogą korzystać z wszelkich dostępnych źródeł informacji. Mogą również wykorzystać symulację interaktywną. Zadaniem każdej grupy będzie przygotowanie plakatów:
grupa 1 – przyczyny i objawy jonów żelaza:
grupa 2 – produkty spożywcze o największej zawartości jonów żelaza;
grupa 3 – związki dobrze wpływające na przyswajalność jonów żelaza;
grupa 4 – związki utrudniające przyswajalność jonów żelaza.
Uczniowie mają znaleźć również wzory strukturalne każdego z wymienionych związków i narysowanie ich na tablicy. Po wyznaczonym czasie, przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy z zastosowaniem techniki gadająca ściana. Po prezentacji efektów, pozostali uczniowie mogą zadawać pytania.
Grupa, która jako pierwsza wymieni kwas galusowy albo polifenole, będzie mogła przeprowadzić eksperyment na ich obecność w zielonej herbacie.
Eksperyment chemiczny – „Przeprowadzenie charakterystycznej dla fenoli barwnej reakcji”. Uczniowie pobierają od nauczyciela odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Po zakończeniu pracy, chętni uczniowie prezentują na forum efekty pracy, Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadaje przykładowe pytania lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org z zastosowaniem smartfonów/tabletów: Od czego zależy stężenie żelaza w organizmie człowieka? Jakie są przyczyny niedoboru żelaza w organizmie? W jaki sposób objawia się niedobór żelaza w organizmie człowieka? Które produkty spożywcze zawierają najwięcej żelaza? Jakie związki utrudniają przyswajanie żelaza w organizmie? Wymień związki korzystanie działające na przyswajanie żelaza w organizmie. 2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Nauczyciel prosi, by uczniowie dobrali się w pary. Ich zadaniem będzie sporządzenie planów posiłków dla: kobiet, kobiet w ciąży i karmiących, mężczyzn, dzieci, wegetarian, wegan, osób chorych ze wskazaną anemią. Każda para uczniów wybiera inną i dla nich przygotowuje całodzienne menu. Na następnej lekcji uczniowie prezentują swoje propozycje.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana w fazie przygotowania do lekcji, podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Od czego zależy stężenie jonów żelaza w organizmie człowieka?
Jakie są przyczyny niedoboru jonów żelaza w organizmie?
W jaki sposób objawia się niedobór żelaza w organizmie człowieka?
Które produkty spożywcze zawierają najwięcej jonów żelaza?
Jakie związki utrudniają przyswajanie żelaza w organizmie?
Wymień związki korzystanie działające na przyswajanie żelaza w organizmie.
Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.
Doświadczenie chemiczne „Przeprowadzenie charakterystycznej dla fenoli barwnej reakcji” może być przeprowadzone wg instrukcji zaprezentowanej na filmie: https://www.youtube.com/watch?time_continue=4&v=NqUWxpkKT3E&feature=emb_logo
Wskazane, by nauczyciel powiedział na wstępie doświadczenia, że chodzi o kwas galusowy, który znajduje się w liściach zielonej herbaty oraz występuje również w zielu żurawki, roślinach z rodzaju brezylka i oczaru, jednak jego głównym źródłem są galasy, od którego wywodzi się jego nazwa; jest tam w postaci kwasu galusowo‑taninowego. Kwas ten kompleksuje jony żelaza(III) (), dając związki o intensywnie ciemnym zabarwieniu.
Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, bagietka.
Odczynniki chemiczne i materiał do analizy: liście zielonej herbaty, roztwór .
Instrukcja wykonania:
Zalej liście herbaty brązowym roztworem chlorku żelaza(III), czyli .
Obserwuj zmiany (Zachodzi reakcja. Roztwór przyjmuje zabarwienie granatowo‑fioletowe, co znaczy, że w liściach herbaty znajduje się badany związek.)
Karty charakterystyk substancji.
Karta pracy ucznia: