Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest wiązanie donorowo – akceptorowe?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

1) określa rodzaj wiązania (jonowe, kowalencyjne (atomowe) niespolaryzowane, kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane, donorowo‑akceptorowe (koordynacyjne)) na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków.

Zakres rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

1) określa rodzaj wiązania (jonowe, kowalencyjne (atomowe) niespolaryzowane, kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane, donorowo‑akceptorowe (koordynacyjne)) na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • omawia, w jaki sposób powstaje wiązanie donorowo–akceptorowe;

  • pisze wzory elektronowe (Lewisa) kreskowe kilku cząsteczek posiadających wiązanie donorowo–akceptorowe;

  • ocenia, który atom pełni rolę donora, a który akceptora pary elektronowej.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja dydaktyczna;

  • mapa pojęć;

  • film samouczek;

  • analiza materiału źródłowego;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

  • praca zbiorowa;

  • praca w grupach;

  • praca w parach;

  • praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • rzutnik multimedialny;

  • tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału w odniesieniu do występowania wiązań donorowo–akceptorowych.

  2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

  3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zapisuje na tablicy sformułowanie „wiązanie” i tworzy mapę pojęć na podstawie propozycji uczniów.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie oglądają film samouczek zawarty w e‑materiale i układają pytania do treści filmu, po czym zadają sobie nawzajem i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

  2. Nauczyciel losowo dzieli uczniów na kilka grup. Każdej grupie losowo przydziela związek chemiczny, który będą omawiać. Zadaniem uczniów jest nagrać film, w którym omawiają powstawanie wiązania donorowo–akceptorowego w omawianym związku chemicznym. Po wyznaczonym czasie nauczyciel wyświetla za pomocą rzutnika multimedialnego nagrane przez uczniów filmy. Uczniowie udzielają sobie nawzajem informacji zwrotnej na temat wykonania filmu i jego zawartości merytorycznej.

  3. Uczniowie w parach wykonują zawarte w medium bazowym ćwiczenia.

  4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

  1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny uczniowie mogą wykorzystać, przygotowując się do zajęć lub mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą skorzystać z medium jako uzupełnienie luk kompetencji.

Materiały pomocnicze:

  1. Nauczyciel przygotowuje arkusz papieru z narysowaną tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.

  2. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

  • Czy donor to dawca pary elektronowej?

  • Czy akceptor to biorca pary elektronowej?

  • Czy wiązanie donorowo – akceptorowe to wiązanie, w którym para elektronowa pochodzi tylko od jednego atomu?

  • Czy akceptor musi posiadać wolną parę elektronową?

  • Jakie znasz przykłady cząsteczek i jonów, w których obecne są wiązania donorowo – akceptorowe?

Sprawdź się