Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Nomenklatura i wzory tlenków

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

2) na podstawie wzoru sumarycznego związku nieorganicznego pisze jego nazwę, na podstawie nazwy pisze jego wzór sumaryczny.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

2) na podstawie wzoru sumarycznego związku nieorganicznego pisze jego nazwę, na podstawie nazwy pisze jego wzór sumaryczny.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• podaje nazwy tlenków stosując odpowiednią systematykę;

• ustala wzór sumaryczny tlenku na podstawie nazwy;

• omawia zasady tworzenia nazw tlenków i ich wzorów sumarycznych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• gra edukacyjna;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/tablety, smartfony z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Pogadanka wokół pytań: czym są tlenki? Jak tworzy się nazwy tlenków prostych? W jaki sposób tworzy się ich wzory sumaryczne?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy przykłady nazw kilku tlenków. Uczniowie mają za zadanie wyjaśnić na podstawie zapisanych na tablicy przykładów, w jaki sposób tworzy się nazwy tlenków. Uczniowie mogą korzystać z podręcznika i e‑materiału.

2. Kolejnym zadaniem uczniów jest ustalenie, w jaki sposób tworzone są wzory sumaryczne tlenków. Nauczyciel zapisuje na tablicy przykłady wzorów sumarycznych  wybranych tlenków. Jeżeli uczniowie mają problem z wyjaśnieniem zasad tworzenia wzorów sumarycznych tlenków mogą wesprzeć się podręcznikiem czy e‑materiałem.

3. Następnie nauczyciel informuje uczniów, że będą uczestniczyć w grze i prosi uczniów o podzielenie się na cztery grupy. Uczniowie należący do grupy, która wykona swoje zadanie w najkrótszym czasie, mogą zostać nagrodzeni odpowiednimi ocenami za pracę na lekcji. Zasady gry są następujące:

   Każda z grup otrzymuje koperty. W kopertach są ponumerowane od 1‑12 zadania (odnoszące się do tematu np. ustal wzór sumaryczny tlenku; jakie tlenki tworzy chrom; czy ${\text{Mn}}_2{\text{O}}_7$ to jedyny możliwy tlenek manganu; podaj nazwę tlenku na podstawie wzoru; ustal wartościowość pierwiastka itp.), które uczniowie wykonują poprawnie i w jak najkrótszym czasie (żeby wygrać). Uczniowie mają nieograniczony czas na wykonanie swoich przykładów w grupie, jednak ukończone zadanie uznane zostaje tylko wtedy, gdy całość zapiszą na tablicy (każda grupa ma swoją część tablicy do przedstawienia rozwiązań). Na tablicy jeden uczeń może zapisać maksymalnie jedno zadanie, po każdym zadaniu uczniowie zmieniają się. Nauczyciel weryfikuje rozwiązania i ogłasza zwycięzców. Zamiast powyższej gry nauczyciel może zaproponować uczniom grę edukacyjną z e‑materiału, która ćwiczy/uczy nazewnictwa tlenków oraz konstruowania wzorów sumarycznych tlenków.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji, wykorzystując przykładowe pytania:

• Czym jest stopień utlenienia?

• Co oznacza wzór sumaryczny?

• Podaj przykład tlenku niemetalu/tlenku metalu.

• Jak tworzy się nazwy tlenków prostych i mieszanych?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna będzie przydatnym multimedium do samodzielnej nauki nazewnictwa tlenków w domu. Może też przydać się na lekcji, gdy pozostanie czas uczniowie mogą zagrać w nią wspólnie lub samodzielnie.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czym jest stopień utlenienia?

• Co oznacza wzór sumaryczny?

• Podaj przykład tlenku niemetalu/tlenku metalu.

• Jak tworzy się nazwy tlenków prostych i mieszanych?