Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Świat na drodze ku wojnie. Kształtowanie się przymierzy polityczno‑militarnych i wyścig zbrojeń

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XXXVII. I wojna światowa.

Uczeń:

1. wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny, z uwzględnieniem procesu powstawania dwóch przeciwstawnych systemów sojuszy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje, w jaki sposób kształtują się bloki sojuszy między państwami;

• wyjaśnia, jakie znaczenie dla wzrostu napięcia międzynarodowego ma wyścig zbrojeń;

• opisuje, jak lokalny konflikt na obrzeżach Europy doprowadził do wojny globalnej;

• ocenia przydatność danych statystycznych w badaniach historycznych i w podejmowaniu decyzji politycznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i poleca uczniom lub wybranej osobie, aby sformułowała kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Pytania powinny dotyczyć decyzji politycznych podejmowanych przez Cesarstwo Niemieckie, Wielką Brytanię, Francję i Rosję, powstających sojuszy oraz wpływu tych decyzji na sytuację w Europie. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Uczniowie dzielą się na 5‑osobowe grupy, losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z mapą interaktywną. Nauczyciel poleca uczniom, aby w parach zapoznali się z multimedium, a następnie wykonali dwa pierwsze polecenia - określili, który z podanych czynników jest ich zdaniem najważniejszy w określeniu potencjału danego państwa w czasie trwania wojny oraz który system przymierza uważają za silniejszy w obliczu zbliżającego się konfliktu. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) pary prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

3. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Świat na drodze ku wojnie. Kształtowanie się przymierzy polityczno‑militarnych i wyścig zbrojeń”.

2. Opracuj podsumowanie tematu „Świat na drodze ku wojnie. Kształtowanie się przymierzy polityczno‑militarnych i wyścig zbrojeń” w formie pytań do krzyżówki.

Materiały pomocnicze:

Szelągowska G., Historia. Dzieje nowożytne i najnowsze 1870‑1939, Warszawa 1998.

Chomicki G., Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001.

Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

Wskazówki metodyczne:

Mapę interaktywną można wykorzystać po zapoznaniu się uczniów z przebiegiem I wojny światowej. Wówczas uczniowie mogą wykonać polecenie 3, oceniając, czy dane statystyczne są wiarygodnym źródłem do badania potencjału ekonomicznego i militarnego danego państwa na wojnie.