Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Pieśń jako gatunek renesansowy nawiązujący do tradycji literackiej na przykładzie pieśni Jana Kochanowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
5) Horacy – wybrane utwory;
11) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • prezentuje wybraną pieśń Horacego lub Kochanowskiego z elementami gry aktorskiej;

  • omawia obraz, który mógłby stanowić ilustrację wybranej pieśni;

  • wyjaśnia, czym jest horacjanizm;

  • uzasadnia, dlaczego Jana Kochanowskiego zalicza się do horacjanistów;

  • wyjaśnia, dlaczego renesansowi humaniści byli jednocześnie filologami i do czego była im potrzebna znajomość kultury antycznej;

  • omawia, jak rozumieli zasadę harmonii autorzy średniowieczni, a co znaczyła ona dla twórców renesansowych;

  • wyjaśnia, w jaki sposób pieśń jako gatunek renesansowy nawiązuje do tradycji literackiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi chętne osoby o przygotowanie czytania pieśni z elementami aktorskiej interpretacji (Horacy Pieśń III 24, Pieśń I 23, Jan Kochanowski Pieśń I 1, Pieśń I 11. Utwory są zamieszczone w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i ustala z uczniami kryteria sukcesu. Następnie prosi przygotowanych uczniów o aktorskie czytanie utworów.

  2. Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się, które z dzieł malarskich (uczniowie korzystają z telefonów z dostępem do internetu, aby móc wybrać odpowiedni obraz) może być najlepszą ilustracją do wybranego utworu Horacego lub Kochanowskiego (z zaprezentowanych podczas czytania). Każda osoba indywidualnie zapisuje w zeszycie krótkie uzasadnienie swojego wyboru.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel zadaje pytania sprawdzające dosłowne rozumienie tekstu i naprowadzające na jego interpretację, np. Czym jest horacjanizm? Dlaczego Jana Kochanowskiego zalicza się do horacjanistów?

  3. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Prezentacja TED”. Następnie dzielą się na 2 grupy. Podczas gdy jedna wyjaśnia, dlaczego renesansowi humaniści byli jednocześnie filologami i do czego była im potrzebna znajomość kultury antycznej, grupa druga omawia, jak rozumieli zasadę harmonii autorzy średniowieczni, a co znaczyła ona dla twórców renesansowych. Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują wyniki swojej pracy.

  4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” – wykonują indywidualnie ćwiczenia 1, 2, 3, 4. Ćwiczenia 5 i 6 wykonują w parach. Wybrana osoba prezentuje odpowiedzi.

  5. Dyskusja. Nauczyciel prosi uczniów o dyskusję, w której mają wykazać, że pieśń I 11 Jana Kochanowskiego jest parafrazą pieśni I 23 Horacego.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wypowiedź na temat tego, w jaki sposób pieśń jako gatunek renesansowy nawiązuje do tradycji literackiej. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów.

  2. Na zakończenie zajęć nauczyciel może zaproponować uczniom wysłuchanie pieśni Jana Kochanowskiego w wykonaniu Kuby Stankiewicza (koncert organizowany przez Bibliotekę Narodową 29.08.2020).

Praca domowa:

  1. Ułóż plan wypowiedzi na temat: „Pieśni Jana Kochanowskiego jako dowód na to, że renesansowy humanista twórczo rywalizował z Horacym – autorem Carmina”.

Materiały pomocnicze:

  • Koncert Kuby Stankiewicza organizowany z okazji imienin Jana Kochanowskiego, Biblioteka Narodowa, 20.08.2020.

  • Jakub Niedźwiedź, Humanistyczna mapa Europy Jana Kochanowskiego (Pieśń 24 Ksiąg wtórych), Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2016.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się