Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Los człowieka w pieśniach Horacego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
5) Horacy – wybrane utwory;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • określi podmiot liryczny w wybranych utworach Horacego;

  • scharakteryzuje adresatów wybranych dzieł Horacego;

  • wyjaśni funkcję środków stylistycznych użytych w wybranych utworach Horacego;

  • wykaże obecność elementów filozofii epikurejskiej i stoickiej w pieśni Do Taliarcha Horacego

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Chętni uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z audycją Ninateki O wolności i niewoli, w której filolog klasyczny Jerzy Roman Kaczyński opowiada o Horacym i jego początkowym umiłowaniu do wolności republikańskich – a następnie – o oddaniu dla władcy, cesarza Augusta.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z audiobookiem zamieszczonym w e‑materiale oraz wykonanie polecenia 1 związanego z nagraniem. Można spróbować wprowadzić również elementy inscenizacji z epoki, np. poprosić uczniów, by przynieśli rekwizyty związane z Cesarstwem Rzymskim, np. wianek z liści laurowych, tuniki. Wybrany lub chętny uczeń może przygotować wzorcową recytację wiersza Do Taliarcha i Do Leukonoe.

Faza wprowadzająca:

  1. Prowadzący wyświetla na tablicy i przybliża uczniom temat zajęć. Zadaje uczniom pytania dotyczące tego, co oznacza podnadczasowość, w jaki sposób jakieś dzieło może się stać ponadczasowe. Później poleca, by uczestnicy zajęć zapoznali się z tekstem z sekcji „Przeczytaj” i wynotowali z niego najważniejsze informacje.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel zadaje pytania dotyczące bloku tekstowego, sprawdzając, czy uczniowie uważnie go przeczytali, np.:
    – Jakie cytaty z utworów rzymskiego poety funkcjonują na zasadzie skrzydlatych słów?
    – Jakie tematy podejmują utwory Horacego?
    – Jaką cechę charakterystyczną dla filozoficznych rozważań Horacego badacze uważają za istotną?
    Uczniowie odpowiadają na pytania, odwołując się do tekstu. Nauczyciel może ocenić ich aktywność.

  2. Chętne osoby recytują pieśni Horacego. Następuje objaśnienie niezrozumiałych wyrażeń i odwołań kulturowych i historycznych. Wstępne rozpoznanie: określenie podmiotu lirycznego i sytuacji lirycznej. Następnie nauczyciel prosi uczniów, by wykonali polecenie 2 z sekcji „Audiobook”. Na koniec wybrane osoby odczytują rozwiązania polecenia 2, jak i 1 wykonanego w domu.

  3. Nauczyciel poleca uczniom, by w parach wykonali ćwiczeniaz sekcji „Sprawdź się”. Informuje, że ważny jest czas, ale i precyzja wykonania poleceń. Ocenia wyniki pracy najszybciej zgłaszających się par. Wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź na pytania, np.:
    – Dlaczego Horacy zdobył uznanie i popularność?
    – Co sprawiło, że utwory Horacego są ponadczasowe?

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Dokonaj analizy dwóch pieśni Horacego i napisz wypracowanie na temat: Czy człowiek może być szczęśliwy? Jak Horacy postrzegał ludzki los?

Materiały pomocnicze:

  • https://ninateka.pl/vod/rozmowy/o-wolnosci-i-niewoli-finezje-literackie-3-5/

Wskazówki metodyczne

  • Materiał multimedialny można wykorzystać jako podsumowanie lekcji.

Sprawdź się