Autor: Anna Juwan

Temat: Różnice w ekspresji genów u różnych organizmów

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym jest ekspresja genów.

• Porównasz przebieg ekspresji genów u organizmów prokariotycznych i eukariotycznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• gra dydaktyczna;

• analiza tekstu źródłowego;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel inicjuje rozmowę, zadając pytania:
   – Jak przebiega ekspresja genów?
   – Jaki wpływ na jej przebieg ma informacja genetyczna zapisana w DNA?
   – Czy u wszystkich organizmów ekspresja genów przebiega tak samo?
   Uczniowie odpowiadają na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście w sekcji „Przeczytaj”, z którym mieli się zapoznać przed lekcją. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną i indywidualnie rozwiązują zawarte w niej zadania, sprawdzające wiedzę o procesie biosyntezy białek u eukariontów i prokariontów.

3. Uczniowie wykonują polecenie nr 2: układają pytanie quizowe dotyczące biosyntezy białek u różnych organizmów i dają je do rozwiązania swoim kolegom i koleżankom. Ochotnicy przedstawiają swoje odpowiedzi na forum klasy.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treść ćwiczenia nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić – w odniesieniu do tekstu źródłowego – jakie znaczenie dla komórki ma fakt, że mRNA w cytozolu jest nietrwały) zawartego w sekcji „Sprawdź się”. Wspólne rozwiązanie zadania na forum klasy.

5. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenie nr 8 („Wyjaśnij, jakie są korzyści braku rozdzielenia przestrzennego i czasowego transkrypcji i translacji genetycznej u prokariontów oraz jakie korzyści wynikają z rozdzielenia tych procesów u eukariontów”). Podczas wspólnych dyskusji rozwiązują zadanie, następnie łączą się z inną parą i kontynuują swoją dyskusję, uzasadniając swój wybór. Wybrane osoby przedstawiają rozwiązanie na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują polecenie nr 3 do grafiki interaktywnej: tworzą tabelę porównującą proces biosyntezy białek w komórkach eukariotycznych i prokariotycznych.

2. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 4 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 3 oraz 5 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Treści w sekcji „Grafika interaktywna” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy uczniów.