Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Bezpośrednie dowody ewolucji

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym są bezpośrednie dowody ewolucji.

• Scharakteryzujesz bezpośrednie dowody ewolucji.

• Wyjaśnisz, dlaczego antybiotykooporność jest przykładem zmian ewolucyjnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• mapa myśli;

• rozmowa kierowana.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru A2, flamastry, dwustronna taśma klejąca;

• koperty z wydrukowanymi hasłami.

Przed lekcją:

1. Uczniowie przypominają sobie podstawowe informacje na temat ewolucji z wcześniejszych etapów edukacji lub z e‑materiałów „Historia myśli ewolucyjnej” i „Teoria doboru naturalnego Karola Darwina”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat i cele lekcji zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi o przypomnienie, na czym opiera się teoria ewolucji i jacy badacze ją sformułowali i rozwinęli. Następnie pyta uczniów, czy wiedzą, czym różnią się dowody bezpośrednie ewolucji od pośrednich. Naprowadza ich na prawidłową odpowiedź.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel prosi uczniów o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

2. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Rozdaje im arkusze szarego papieru, flamastry, dwustronną taśmę klejącą oraz koperty z wydrukowanymi hasłami (zob. materiały pomocnicze). Każdy zespół ma za zadanie przygotować na podstawie e‑materiału mapę myśli, na której zostaną zawarte informacje dotyczące bezpośrednich dowodów ewolucji, opisanych w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie samodzielnie dopisują szczegółowe hasła (takie, których nie ma w kopercie). Zespoły kolejno prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada informacje lub koryguje błędy.

3. Praca z grafiką interaktywną pt. „Tiktaalik – przykład ogniwa pośredniego ewolucji”. Nauczyciel prosi uczniów, by korzystając ze źródeł internetowych, zapoznali się z cechami gatunku uważanego za ogniwo pośrednie ewolucji: tiktaalika (np. na Wikipedii; hasło: „Formy przejściowe”). Poleca, by uczniowie wymienili cechy świadczące o tym, że gatunek ten jest formą przejściową między danymi grupami. Następnie uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną przedstawiającą tiktaalika oraz tekstem źródłowym (podpisem do ilustracji) – weryfikują swoją odpowiedź i w razie potrzeby ją uzupełniają.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 7 i 8 (odnoszące się do tekstu źródłowego, dotyczące stromatolitów oraz występowania chlorofilu a u cyjanobakterii i organizmów roślinnych) w sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie” oraz zadaje pytania podsumowujące:
   – Z jakich dziedzin nauki pochodzą dowody na istnienie ewolucji? Jakie dowody bezpośrednie dostarcza każda z nich?
   – Czym są żywe skamieniałości? Jakie potraficie wymienić przykłady tych reliktowych gatunków?
   – Dlaczego antybiotykooporność jest przykładem zmian ewolucyjnych?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafikę interaktywną można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.