Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zmieniają się właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków w obrębie okresów?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

3) wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Zakres rozszerzony

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

5) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• formułuje wniosek dotyczący zmiany wartości promienia atomowego w okresie;

• koreluje zmiany wielkości promieni atomowych w okresie ze zmianą energii jonizacji;

• formułuje wniosek dotyczący zmiany wartości powinowactwa elektronowego w okresie;

• uzasadnia zmiany elektroujemności w okresie;

• ocenia, jakie czynniki mają wpływ na zmianę charakteru metalicznego i niemetalicznego pierwiastków.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:;

• dyskusja dydaktyczna;

• film edukacyjny;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika termometr.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery ze słuchawkami, głośnikami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel przedstawia uczniom model atomu litu, berylu i boru – przedstawiający wielkość promienia atomu, po czym zadaje uczniom pytanie: Czym atomy tych pierwiastków różnią się od siebie?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak brzmi prawo okresowości?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel losowo przydziela uczniów do czterech grup. Liderzy grup losują numer oznaczający numer okresu w układzie okresowym, którego charakterystykę będą przeprowadzać. Na podstawie dostępnych źródeł, zbierają informacje dotyczące wartości promieni atomowych, energii jonizacji, elektroujemności i powinowactwa elektronowego pierwiastków należących do badanego okresu. Każdy z uczniów losuje nazwę pierwiastka, by przygotować o nim informację (pierwiastki wymienione powyżej). Pozyskane informacje posłużą uczniom, by wspólnie wyciągnąć wnioski na temat zmian omawianych właściwości w danym okresie.

2. Uczniowie w formie krótkiej prezentacji na forum klasy przedstawiają zebrane dane.

3. Uczniowie oglądają w parach film edukacyjny, zawarty w e‑materiale, i układają pytania do filmu, po czym wspólnie sobie je zadają i udzielają odpowiedzi, celem utrwalenia wiadomości. Następnie wykonują zawarte w medium polecenia.

4. Uczniowie zastanawiają się nad znaczeniem pojęcia „charakter niemetaliczny”. Celem jest wyciągnięcie wniosku na temat zmiany charakteru niemetalicznego w okresie.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium może zostać wykorzystane przez ucznia jako materiał wprowadzający do lekcji lub jako powtórzenie wiadomości przed sprawdzianem. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą film wykorzystać jako źródło informacji do samokształcenia celem uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czy energia jonizacji rośnie w okresie?

• Czy promień atomowy maleje w okresie?

• Czy najwyższą elektroujemność w okresie posiadają atomy o najmniejszej masie atomowej?

• Czy największą wartość bezwzględną powinowactwa elektronowego posiadają atomy o największej masie atomowej w okresie?

• Jak zmienia się charakter niemetaliczny w okresie?

• Jak zmienia się charakter metaliczny w okresie?

2. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów, a także cenki dla uczniów oraz kartki i mazaki.