SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Rozmieszczenie głównych typów gleb na świecie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

Zakres podstawowy: VI. Pedosfera i biosfera: procesy glebotwórcze, typy gleb, strefowość i piętrowość gleb oraz roślinności.

Uczeń:

2. wyróżnia cechy głównych typów gleb strefowych i niestrefowych, wyjaśnia ich rozmieszczenie na Ziemi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• poznaje podstawowe cechy i budowę profili głównych typów gleb świata,

• potrafi powiązać ich cechy z czynnikami glebotwórczymi, strefowymi i astrefowymi,

• dowiaduje się, jakie jest rozmieszczenie głównych typów gleb na świecie.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania: blended learning/flipped classroom, IBSE

Formy zajęć: praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, arkusze papieru A1/A0, pisaki, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze:

R. Bednarek, Z. Prusinkiewicz, U. Pokojska, H. Dziadowiec, Badania ekologiczno‑gleboznawcze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011

R .Bednarek, Z. Prusinkiewicz, Geografia gleb, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa (wydania z różnych lat).

PRZEBIEG LEKCJI

Uczniowie przed lekcją, w warunkach domowych, zapoznają się z wprowadzeniem i częścią „Przeczytaj”. Lekcje dotyczące występowania głównych typów gleb na Ziemi powinny być poprzedzone lekcją dotyczącą genezy gleb oraz cechami gleb strefowych i astrefowych. W przeciwnym razie uczeń nie zrozumie, dlaczego gleby występują w określonych rejonach, będzie pracował odtwórczo.

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie w tematykę zajęć: omówienie/przypomnienie głównych procesów glebotwórczych zachodzących na świecie i ich uwarunkowań – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

• Zgłaszanie przez uczniów niezrozumiałych (nieznanych) terminów użytych w tekście e‑materiału – wyjaśnianie z udziałem wszystkich uczniów (nauczyciel uzupełnia treści).

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest interpretacja związków przyczynowo‑skutkowych zachodzących między strukturą czynników glebotwórczych a występowaniem określonych typów gleb w danym rejonie świata.

• Prezentacja uczniom grafiki z e‑materiału w celu określenia zróżnicowania typów gleb na świecie; równolegle nauczyciel omawia, jakie czynniki glebotwórcze przyczyniły się do powstania gleb w określonych miejscach; podaje przykładowe relacje pomiędzy czynnikami glebotwórczymi, procesami glebotwórczymi i właściwościami gleb.

• Podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel), wskazanie każdej grupie typu gleby do analizy.

• Praca w grupach – uczniowie:

  • identyfikują samodzielnie, korzystając np. z internetu, ogólne właściwości gleby danego typu (zawartość próchnicy i składników pokarmowych, pH, wilgotność) lub otrzymują takie dane od nauczyciela,

  • określają warunki środowiska (czynniki glebotwórcze), w których może wystąpić proces glebotwórczy prowadzący do wykształcenia gleby wskazanego przez nauczyciela typu,

  • konstruują gałąź logicznego myślenia obrazującą zależności przyczynowo‑skutkowe między strukturą środowiska (czynnikami glebotwórczymi), procesem glebotwórczym i typem gleby,

  • analizują mapy w atlasie i wskazują regiony, w których mogą występować gleby danego typu.

• Prezentacja na forum klasy rezultatów pracy w grupach: wyznaczonych regionów i opracowanych gałęzi logicznego myślenia – po zakończeniu każdej prezentacji krótka dyskusja z udziałem wszystkich uczniów dotycząca uwarunkowań i rejonów występowania omawianego typu gleby; nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia, zadaje pytania naprowadzające.

• Powtórne wyświetlenie przez nauczyciela na ekranie mapy typów gleb z grafiki interaktywnej – poszczególne grupy weryfikują poprawność przeprowadzonego wnioskowania dotyczącego rejonów występowania gleb danego typu w zależności od układu czynników glebotwórczych i przebiegu procesu glebotwórczego.

• Podsumowanie prezentowanych treści mające na celu określenie ogólnych prawidłowości występowania poszczególnych typów gleb na Ziemi.

• Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Napisanie krótkiego tekstu dotyczącego występowania gleb na obszarze wybranego kontynentu – rozkład przestrzenny, uwarunkowania.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Grafika interaktywna oraz pozostałe grafiki zawarte w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących powstawania gleb oraz zagadnień strefowości i astrefowości środowiska przyrodniczego. Znajdą one także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego pedosfery (zakres podstawowy: VI.).