Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Słownik filozoficzny: uniwersalia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji. Uczeń:

• pozna historię sporu o uniwersalia;

• zastanowi się, dlaczego ludzki umysł dokonuje uogólnień;

• przeanalizuje rolę języka w procesie tworzenia pojęć ogólnych;

• dowie się, co to jest skrajny realizm, umiarkowany realizm i nominalizm.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• rozmowa kierowana;

• audiobook;

• mapa myśli;

• esej filozoficzny.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Słownik filozoficzny: uniwersalia”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na pytania zawarte w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza ich odpowiedzi na pytania w sekcji „Przeczytaj”. Czyta na głos wybrane z nich. Następnie na podstawie odpowiedzi uczniów inicjuje dyskusję, zadając pytanie: Czym jest spór o uniwersalia?

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każda z nich ma za zadanie przygotować notatkę na podstawie wydzielonych części materiału w sekcji „Przeczytaj”. Zespoły pracują według ustalonego porządku:
   – grupa 1: tło historyczne;
   – grupa 2: początek dyskusji;
   – grupa 3: rozwój sporu;
   – grupa 4: nawiązania.
   Uczniowie przygotowują mapy zawierające syntezę treści przydzielonego zagadnienia. Po wyznaczonym czasie zespoły prezentują efekty swojej pracy.

2. Praca z multimedium nr 1. Nauczyciel wyświetla multimedium z sekcji „Audiobook”. Tym razem uczniowie pracują w parach, przygotowując odpowiedzi na pytania:
   – Czym są nazwy ogólne?
   – Jaka odpowiada im treść?
   – Do czego się odnoszą?
   Po wyznaczonym czasie pary łączą się w czwórki i wspólnie omawiają swoje odpowiedzi, uzupełniając zawarte w nich wnioski i wiadomości. Nauczyciel pilnuje porządku pracy, pełni rolę doradcy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

4. Ostatnią partię ćwiczeń (nr 6 i 7) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je razem z nauczycielem.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela uzupełniają mapę myśli z sekcji „Audiobook”.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz esej, w którym przedstawisz swoje stanowisko w sporze o uniwersalia. Poza własną argumentacją posłuż się twierdzeniami przedstawionych w lekcji filozofów.

Materiały pomocnicze:

• Zielewska B., Dialog we współczesnej edukacji filozoficznej, Olsztyn 2002.

• Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.

• Seńko Władysław, Jak rozumieć filozofię średniowieczną, Kęty 2001, s. 119–122.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.