Dla nauczyciela

Autor: Paweł Kaniowski

Przedmiot: Filozofia

Temat: Słownik filozoficzny: uniwersalia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
III. Wybrane problemy filozofii.
3. Wybrane spory metafizyczne (ontologiczne). Uczeń, definiując odpowiednie terminy i analizując argumenty, rekonstruuje następujące spory:
1) o stosunek rzeczy do umysłu (realizm – idealizm);
5) o uniwersalia lub powszechniki (nominalizm – platonizm).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji. Uczeń:

  • pozna historię sporu o uniwersalia;

  • zastanowi się, dlaczego ludzki umysł dokonuje uogólnień;

  • przeanalizuje rolę języka w procesie tworzenia pojęć ogólnych;

  • dowie się, co to jest skrajny realizm, umiarkowany realizm i nominalizm.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • rozmowa kierowana;

  • audiobook;

  • mapa myśli;

  • esej filozoficzny.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Słownik filozoficzny: uniwersalia”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na pytania zawarte w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

  2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza ich odpowiedzi na pytania w sekcji „Przeczytaj”. Czyta na głos wybrane z nich. Następnie na podstawie odpowiedzi uczniów inicjuje dyskusję, zadając pytanie: Czym jest spór o uniwersalia?

Faza realizacyjna:

  1. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każda z nich ma za zadanie przygotować notatkę na podstawie wydzielonych części materiału w sekcji „Przeczytaj”. Zespoły pracują według ustalonego porządku:
    – grupa 1: tło historyczne;
    – grupa 2: początek dyskusji;
    – grupa 3: rozwój sporu;
    – grupa 4: nawiązania.
    Uczniowie przygotowują mapy zawierające syntezę treści przydzielonego zagadnienia. Po wyznaczonym czasie zespoły prezentują efekty swojej pracy.

  2. Praca z multimedium nr 1. Nauczyciel wyświetla multimedium z sekcji „Audiobook”. Tym razem uczniowie pracują w parach, przygotowując odpowiedzi na pytania:
    – Czym są nazwy ogólne?
    – Jaka odpowiada im treść?
    – Do czego się odnoszą?
    Po wyznaczonym czasie pary łączą się w czwórki i wspólnie omawiają swoje odpowiedzi, uzupełniając zawarte w nich wnioski i wiadomości. Nauczyciel pilnuje porządku pracy, pełni rolę doradcy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

  3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

  4. Ostatnią partię ćwiczeń (nr 6 i 7) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je razem z nauczycielem.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela uzupełniają mapę myśli z sekcji „Audiobook”.

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Napisz esej, w którym przedstawisz swoje stanowisko w sporze o uniwersalia. Poza własną argumentacją posłuż się twierdzeniami przedstawionych w lekcji filozofów.

Materiały pomocnicze:

  • Zielewska B., Dialog we współczesnej edukacji filozoficznej, Olsztyn 2002.

  • Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.

  • Seńko Władysław, Jak rozumieć filozofię średniowieczną, Kęty 2001, s. 119–122.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się