Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Gwiazdozbiory nieba północnego. Jak prowadzić obserwacje astronomiczne?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa:

II. Ziemia we Wszechświecie: Ziemia jako planeta, następstwa ruchów Ziemi, ciała niebieskie, Układ Słoneczny, budowa Wszechświata.
Uczeń:

4) charakteryzuje budowę Wszechświata oraz stan jego poznania;

5) kształtuje wyobrażenie o ogromie i złożoności Wszechświata, obserwując ciała niebieskie na zdjęciach i mapach kosmosu, prowadzi obserwacje gwiazdozbiorów nieba północnego, dostrzega piękno i harmonię Wszechświata oraz Ziemi widzianej z kosmosu.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wie, czym są gwiazdozbiory,

• wie, jakie są najbardziej rozpoznawalne gwiazdy nieba północnego,

• zna cele oraz istotę astronomii.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa myśli/plakat, metody operatywne (praca z e‑materiałem – z tekstem i z filmem)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca grupowa

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlas geograficzny (z mapą nieba) lub mapa nieba północnego, samoprzylepne karteczki, arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze:

• Rybka E., Astronomia ogólna, PWN, Warszawa 1978.

• Komputerowe planetarium – stellarium.org [dostęp online: 12.05.2020].

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć. Przypomina teorie i hipotezy powstania Wszechświata (m.in. teoria Wielkiego Wybuchu).

• Nauczyciel przedstawia temat i zapoznaje uczniów z celami lekcji.

Faza realizacyjna

• Każdy z uczniów otrzymuje samoprzylepną karteczkę, ma na niej wpisać pojedyncze skojarzenie związane z pojęciem Astronomia.

• Uczniowie łączą się w grupy cztero- lub pięciosobowe – każda grupa otrzymuje duże arkusze papieru, na których uczniowie zapisują podane pojęcie (na środku arkusza).

• Uczniowie wymieniają swoje kartki, poglądy, porządkują informacje.

• Pracując w grupach, tworzą plakat (mapę myśli). Starają się uwzględnić cele i istotę astronomii.

• Przedstawiciele grup omawiają plakaty, możliwa dyskusja na forum klasy.

• Nauczyciel, podsumowując pracę uczniów, podkreśla cele i istotę astronomii.

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z tekstem e‑materiału „Przeczytaj”.

• Wprowadzenie terminów: galaktyka, gwiazdozbiór.

• Pogadanka: jakie znamy galaktyki, gwiazdozbiory (m.in. znaki Zodiaku; Droga Mleczna); które z nich uczniowie mogli już obserwować na niebie?

• Zapoznanie uczniów z mapą nieba północnego. Do tego punktu zajęć można wykorzystać atlas lub program Stellarium, który umożliwia sprawdzenie aktualnej mapy nocnego nieba. Uczniowie wyszukują za pomocą atlasu lub programu wcześniej wymienione gwiazdozbiory, Drogę Mleczną itd.

• Prośba nauczyciela, aby uczniowie (pracując w parach) zapoznali się z filmem zawartym w e‑materiale.

• Na jej podstawie uczniowie wypisują przykłady gwiazdozbiorów nieba północnego oraz najjaśniejsze gwiazdy w tych gwiazdozbiorach.

• Dyskusja na temat najbardziej rozpoznawalnych gwiazd, gwiazdozbiorów nieba północnego (przy jej podsumowaniu nauczyciel korzysta z tabeli zamieszczonej na końcu animacji). Omówienie możliwości wykorzystania ich położenia oraz możliwości samodzielnych obserwacji gwiazd i gwiazdozbiorów.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami.

• Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie (lub w parach) wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z e‑materiału.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było łatwe, trudne, ciekawe, o czym chcielibyście dowiedzieć się więcej, możliwości zastosowania zdobytej wiedzy.

Praca domowa

• Dokonaj samodzielnej obserwacji nieba w swoim miejscu zamieszkania. Czy potrafisz odnaleźć na niebie omawiane gwiazdozbiory, może najjaśniejsze gwiazdy? Co przeszkadza ci w prowadzeniu obserwacji nieba?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

• film można wykorzystać na lekcji powtórzeniowej – zakres podstawowy dział II – Ziemia we Wszechświecie oraz na lekcji powtórzeniowej z działu II również w zakresie rozszerzonym,

• film może być wykorzystany do samodzielnego pogłębienia wiedzy ucznia.