Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Pan Tadeusz – epopeja narodowa i synkretyzm gatunkowy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
7) określa przemiany konwencji i ich przenikanie się w utworach literackich; rozpoznaje odmiany synkretyzmu (rodzajowego, gatunkowego) oraz interpretuje jego znaczenie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • określi cechy gatunkowe Pana Tadeusza;

  • rozpozna różnicę pomiędzy eposem a epopeją narodową;

  • zanalizuje fragmenty Pana Tadeusza w odwołaniu do pojęcia synkretyzmu gatunkowego;

  • objaśni społeczną potrzebę posiadania epopei narodowej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi o obejrzenie filmu Pan Tadeusz (1999) w reżyserii Andrzeja Wajdy. Podczas oglądania filmu uczniowie zastanawiają się, które epizody współtworzą tzw. mit narodowy. Uczniowie próbują również sformułować własną definicję mitu narodowego.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Prosi uczniów o opinie na temat obejrzanego filmu oraz o ich definicję mitu narodowego.

  2. Prowadzący zajęcia wraz z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Następnie w parach sprawdzają znajomość przeczytanego tekstu. Układają pytania i proszą koleżankę lub kolegę z ławki o odpowiedź na nie.

  2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Film”. W parach przygotowują odpowiedzi na oba zamieszczone tam polecenia. Chętne osoby prezentują rozwiązania.

  3. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie podają własne propozycje słów‑kluczy do tematu wraz z uzasadnieniem (np. Pan Tadeusz, gawęda, epopeja narodowa, Adam Mickiewicz, mit narodowy, tradycja szlachecka).

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

  1. Czy polska literatura współczesna łączy cechy różnych gatunków i tradycji literackich? Sformułuj swoje stanowisko i trzy argumenty potwierdzające, odwołaj się do konkretnych przykładów dzieł literatury współczesnej.

Materiały pomocnicze:

  • Alina Witkowska, Mickiewicz – słowo i czyn, Warszawa, 1975 r.

  • Film Pan Tadeusz Andrzeja Wajdy.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja TED” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się