Sprawdź się
Któż zbadał puszcz litewskich przepastne krainy,Możliwe odpowiedzi: 1. gawęda szlachecka, 2. romans, 3. baśń, 4. poezja liryczna, 5. poemat heroikomiczny
Aż do samego środka, do jądra gęstwiny?
Rybak ledwie u brzegów nawiedza dno morza;
Myśliwiec krąży koło puszcz litewskich łoża,
Zna je ledwie po wierzchu, ich postać, ich lice:
Lecz obce mu ich wnętrzne serca tajemnice;
Wieść tylko albo bajka wie, co się w nich dzieje.
Bo gdybyś przeszedł bory i podszyte knieje,
Trafisz w głębi na wielki wał pniów, kłód, korzeni,
Obronny trzęsawicą, tysiącem strumieni
I siecią zielsk zarosłych, i kopcami mrowisk,
Gniazdami os, szerszeniów, kłębami wężowisk.
Gdybyś i te zapory zmógł nadludzkim męstwem,
Dalej spotkać się z większym masz niebezpieczeństwem:
Dalej co krok czyhają, niby wilcze doły,
Małe jeziorka, trawą zarosłe na poły,
Tak głębokie, że ludzie dna ich nie dośledzą
(Wielkie jest podobieństwo, że diabły tam siedzą).
Tadeusz też posępny, nic nie jadł, nic nie pił,Możliwe odpowiedzi: 1. gawęda szlachecka, 2. romans, 3. baśń, 4. poezja liryczna, 5. poemat heroikomiczny
Zdawał się słuchać rozmów, oczy w talerz wlepił;
Telimena mu leje wino, on się gniewa
Na natrętność; pytany o zdrowie — poziewa.
Ma za złe (tak się zmienił jednego wieczora),
Że Telimena zbytnie do zalotów skora.
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie:Możliwe odpowiedzi: 1. gawęda szlachecka, 2. romans, 3. baśń, 4. poezja liryczna, 5. poemat heroikomiczny
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.
Trzasnął słup: już sernica chwieje się i waliMożliwe odpowiedzi: 1. gawęda szlachecka, 2. romans, 3. baśń, 4. poezja liryczna, 5. poemat heroikomiczny
Z brzemieniem drzew i serów na trójkąt Moskali.
Gniecie, rani, zabija; gdzie stały szeregi,
Leżą drwa, trupy, sery białe jako śniegi,
Krwią i mózgiem splamione. Trójkąt w sztuki pryska,
A już w środku Kropidło grzmi, już Brzytwa błyska,
Siecze Rózga, od dworu wpada szlachty tłuszcza,
A Hrabia od bram jazdę na rozpierzchłych puszcza.
Tadeusz z Telimeną, pomiędzy izbamiMożliwe odpowiedzi: 1. gawęda szlachecka, 2. romans, 3. baśń, 4. poezja liryczna, 5. poemat heroikomiczny
Stojąc we drzwiach na progu, rozmawiali sami.
Niewielki oddzielał ich od słuchaczów przedział,
Więc szeptali. Tadeusz teraz się dowiedział:
Że ciocia Telimena jest bogata pani,
Że nie są kanonicznie z sobą powiązani
Zbyt bliskim pokrewieństwem; i nawet niepewno,
Czy ciocia Telimena jest synowca krewną,
Choć ją stryj zowie siostrą, bo wspólni rodzice
Tak ich kiedyś nazwali mimo lat różnicę;
Że potem ona żyjąc w stolicy czas długi
Wyrządziła niezmierne Sędziemu usługi;
Stąd ją Sędzia szanował bardzo i przed światem
Lubił, może z próżności, nazywać się bratem,
Czego mu Telimena przez przyjaźń nie wzbrania.
Ulżyły Tadeusza sercu te wyznania.
Wiele też innych rzeczy sobie oświadczyli;
A wszystko to się stało w jednej krótkiej chwili.
Zapoznaj się z podanym fragmentem Pana Tadeusza i podaj tytuł i autora dzieła, do którego on nawiązuje.
Pan TadeuszPomniki nasze! ileż co rok was pożera
Kupiecka lub rządowa, moskiewska siekiera!
Nie zostawia przytułku ni leśnym śpiewakom,
Ni wieszczom, którym cień wasz tak miły jak ptakom.
Wszak lipa czarnoleska, na głos Jana czuła,
Tyle rymów natchnęła! Wszak ów dąb gaduła
Kozackiemu wieszczowi tyle cudów śpiewa!Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz.
Jakie znaczenie mają nawiązania do poezji Jana Kochanowskiego w Panu Tadeuszu? Sformułuj wniosek, odwołując się do wiadomości z lekcji na temat wyjątkowości dzieła Mickiewicza.
Zapoznaj się z przytoczonym fragmentem artykułu Juliana Krzyżanowskiego i odpowiedz na pytanie, o czym świadczy wspomniany przez badacza uniwersalizm Pana Tadeusza.
Wielkość i oryginalność „Pana Tadeusza”Na przełęczy między „Dziadów” częścią III a „Panem Tadeuszem”, na której poeta stanął, docierając do szczytów swej pracy twórczej, zniknęły mgły i mgiełki formułek, które w latach młodszych zwalczał lub zalecał, zmalały spory i waśni, w których brał czynny udział, oczom zaś poetyckiego wędrowca ukazywały się istotne strony i jakości dzieł sztuki słowa, nigdy w całej pełni nie dające się w owe formułki zamknąć. Dzięki takiem i syntetycznemu i uniwersalnemu spojrzeniu, w nowo powstającym dziele znaleźć się mogły obok siebie, harmonijnie zespolone, pierwiastki najrozmaitsze, zarówno te, których domagały się przezwyciężone prawidła poprzedniej szkoły poetyckiej, jak i te, które były ostatnim krzykiem mody, budzącym podziw u pogromców prawideł. Dowodem tego uniwersalizmu są początek i koniec „Pana Tadeusza”. Rozpoczynające go uroczyste inwokacje, „Litwo, ojczyzno moja” oraz „Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy”, i treścią i formą mogły wywołać poklask u najzagorzalszych klasycystów. Dwuwiersz natomiast końcowy:
I ja tam z gośćmi byłem, miód i wino piłem,
A com widział i słyszał, w księgi umieściłem
zgorszyłby ich niewątpliwie jako pogłos bajki ludowej, a więc tego, co pisarz starożytny określał z dobrotliwym lekceważeniem jako „babską baśń” („fabuła anilis”). Dwuwiersz ten równocześnie przyjęliby z poklaskiem młodzi miłośnicy poezji ludowej, widząc w nim „zaśpiew na sztukę narodową”, jak rzecz ujmuje w lat kilkanaście później przedstawiciel wychowanego już na Mickiewiczu pokolenia romantycznego.Źródło: Julian Krzyżanowski, Wielkość i oryginalność „Pana Tadeusza”, [w:] Pamiętnik Literacki, 1948, s. 250–251.
Zastanów się, w jaki sposób wspomniany przez Krzyżanowskiego uniwersalizm formy Pana Tadeusza łączy się z treścią dzieła. Sformułuj wniosek i uzasadnij swoją odpowiedź.
Czy - twoim zdaniem - kreowanie Pana Tadeusza na epopeję narodową, wbrew wyznacznikom gatunkowym, jest konieczne, aby dowieść wybitności tego dzieła? A może służy innemu celowi? Sformułuj wniosek i uzasadnij swoje stanowisko.
Czy polska literatura współczesna łączy cechy różnych gatunków i tradycji literackich? Sformułuj swoje stanowisko i trzy argumenty potwierdzające, odwołaj się do konkretnych przykładów dzieł literatury współczesnej.