Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: Biologia

Temat: Źródła zmienności genetycznej

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VII. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Uczeń:
5) przedstawia źródła zmienności rekombinacyjnej;
6) rozróżnia rodzaje mutacji genowych oraz określa ich skutki;
7) rozróżnia rodzaje aberracji chromosomowych (strukturalnych i liczbowych) oraz określa ich skutki;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XIV. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Uczeń:
5) przedstawia źródła zmienności rekombinacyjnej;
6) przedstawia rodzaje mutacji genowych oraz określa ich skutki;
7) przedstawia rodzaje aberracji chromosomowych (strukturalnych i liczbowych) oraz określa ich skutki;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Wskażesz źródła zmienności rekombinacyjnej.

  • Opiszesz rodzaje mutacji genowych oraz określisz ich skutki.

  • Opiszesz rodzaje aberracji chromosomowych (strukturalnych i liczbowych) oraz określisz ich skutki.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • mapa myśli;

  • gra dydaktyczna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel pyta uczniów, jakie rodzaje zmienności organizmów poznali w swojej dotychczasowej edukacji. Uczniowie wymieniają je, wskazują ich cechy.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią z sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu – każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”.

  2. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każda z grup opracowuje jedno zagadnienie na podstawie informacji zawartych w e‑materiale.
    – Grupa I – zmienność rekombinacyjna
    – Grupa II – mutacje genowe
    – Grupa III – mutacje chromosomowe
    Po opracowaniu zagadnień przez każdą z grup nauczyciel miesza uczniów tak, aby w każdym z nowych zespołów było przynajmniej dwóch przedstawicieli ze starej grupy. Każdy z uczniów przedstawia kolegom partię materiału, którą opracował wcześniej (następuje moment właściwego nauczania).
    Nauczyciel prosi o wypisanie na małych kartkach pojęć, jakie uczniowie zapamiętali na dany temat. Grupy porządkują kartki w zbiory, wyszukując połączenia pomiędzy zapisanymi pojęciami.

  3. Praca z multimedium („Mapa myśli”). Uczniowie analizują mapę myśli i uzupełniają ją o rodzaje mutacji chromosomowych, z podziałem na mutacje liczbowe i strukturalne. Następnie nauczyciel prosi podopiecznych, by pracując w parach, wyjaśnili, czym różnią się od siebie te rodzaje mutacji (polecenie nr 1). Ochotnicy przedstawiają wyjaśnienia na forum klasy, a nauczyciel ocenia ich poprawność.

  4. Uczniowie w parach analizują treść polecenia nr 2 („Opisz, jakie są pozytywne skutki mutacji chromosomowych”) oraz polecenia nr 3 („Wyjaśnij, czym są transpozony, oraz określ ich znaczenie w rozwoju zmienności osobniczej”), dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

  5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 („Wskaż, jaka jest różnica między mutacją chromosomową o charakterze translokacji a zjawiskiem crossing‑over”) w sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie zadają pytania sformułowane na początku lekcji dowolnie wybranej osobie i odpowiadają na pytania kolegi lub koleżanki.

  2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 9 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

  • Treści w sekcji „Mapa myśli” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy uczniów.

Sprawdź się