Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie są zastosowania fosforu i jego najważniejszych związków?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

Wymagania szczegółowe

Poziom podstawowy

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania.

Poziom rozszerzony

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania.

Poziom rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

9) wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia zastosowania fosforu;

• wymienia najważniejsze dla przemysłu związki fosforu;

• analizuje na podstawie właściwości fosforu i jego związków ich zastosowania.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• debata oxfordzka;

• metoda lekcji odwróconej;

• ćwiczenia uczniowskie;

• okienko informacyjne;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją:

Metoda lekcji odwróconej – uczniowie w domu zapoznają się z zasadami debaty oksfordzkiej: (https://www.youtube.com/watch?v=wqnYhugoixo&t=3s) i materiałem do lekcji. Nauczyciel podaje uczniom trzy proponowane niżej tematy do dyskusji: „Za czy przeciw stosowaniu fosforanów w przemyśle?”; „Nawozy fosforanowe – stosować czy nie?”; „Najbardziej przełomowym zastosowaniem fosforu było...”. Uczniowie zapoznają się z treściami e‑materiału, grafiką interaktywną dotyczącą zastosowania fosforu i jego związków w e‑materiale. Mogą też skorzystać z innych źródeł informacji. Wyszukują informacje na temat zastosowania fosforanów przemyśle – jakie gałęzie, jaka jest ich rola, szkodliwość na organizm człowieka i otoczenie, dlaczego są stosowane do produkcji żywności; nawozy fosforowe – rodzaje, przykłady, jaka jest ich rola, rola fosforu w życiu rośliny, jakie formy przyswajalne, skutki stosowania nawozów.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

2. Nauczyciel przypomina uczniom zasady pracy debatą oxfordzką.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie losują jeden z trzech poniższych tematów do debaty oxfordzkiej:

• „Za czy przeciw stosowaniu fosforanów w przemyśle?”

• „Nawozy fosforanowe – stosować czy nie?”

• „Najbardziej przełomowym zastosowaniem fosforu było...”

• lub własny temat wybrany przez nauczyciela lub zespół klasowy w fazie wstępnej lekcji.

3. Uczniowie losują losy do funkcji, które są ujęte w debacie oxfordzkiej.

4. Marszałek rozpoczyna debatę na temat, jaki zostanie wylosowany przez uczniów. Ocena debaty wg kryteriów zamieszczonych w materiałach pomocniczych.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w zakładce „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie przygotowują samodzielnie notatkę z lekcji – okienko informacyjne. Kartkę w zeszycie uczniowie dzielą na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie okienko może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie....

• Trudne było dla mnie...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w zestawie ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafikę interaktywną uczniowie mogą wykorzystać przygotowując się do zajęć lub mogą jej użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium jako nadrobienie zaległości i uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru A4, mazaki.

2. Kryteria oceny podczas debaty wg Zasady Debaty Oksfordzkiej, Akademickie Mistrzostwa Polskich Debat Oksfordzkich, Stowarzyszenie Nowe Przestrzenie Krakowskie Stowarzyszenie Mówców Wydział Gospodarki i Administracji UEK w Krakowie, 2017.