Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Dolina Issy– „zamaskowany traktat teologiczny”?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • formułuje pytania natury teologicznej rozważane w Dolinie Issy;

  • analizuje sposób ujęcia problemu wiedzy i poznania w Dolinie Issy;

  • wyjaśnia, w jaki sposób ewoluowała religijność głównego bohatera Doliny Issy;

  • interpretuje tezy dotyczące problemu istnienia zła rozwijane w Dolinie Issy.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • interaktywny biogram.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o obejrzenie krótkiego materiału o Czesławie Miłoszu.
    https://ninateka.pl/vod/rozmowy/czeslaw-milosz-czciciel-rzek/
    Prosi również o odnalezienie w różnych źródłach informacji na temat Czesława Miłosza i stworzenie interaktywnego biogramu. Hiperlinkami mogą być odniesienia do: zdjęć, fragmentów tekstów, nagrań itp.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zaprezentowanie przykładów interaktywnych biogramów. Chętne osoby dokonują prezentacji na forum klasy. Nauczyciel zadaje również pytanie związane z obejrzanym przed lekcją krótkim filmem: Dlaczego Czesława Miłosza nazywa się czcicielem rzek?

  2. Nauczyciel przedstawia cele zajęć i podaje temat.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie w punktach tych informacji z przeczytanego materiału, które uznają za najważniejsze. Kilku uczniów odczytuje swoje prace (które mogą się od siebie znacząco różnić). Nauczyciel wyjaśnia, że każdy z nas uznaje inne wiadomości za ważne lub zapisuje takie informacje, które są - w jego mniemaniu - istotne do zapamiętania.

  3. Nauczyciel udostępnia za pomocą rzutnika film z sekcji „Film edukacyjny”. Prosi uczniów o uważne wysłuchanie, a następnie o przygotowanie w parach odpowiedzi na polecenia 1 i 2 z tej sekcji. Chętna osoba prezentuje efekt pracy pary.

  4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Pracują nad ćwiczeniami wspólnie z nauczycielem. Warto pracować z ćwiczeniami w taki sposób, aby co pewnien czas wracać do mamy myśli z tej sekcji i sukcesywnie ją uzupełniać. Można również ćwiczenie z mapą myśli potraktować jako zadanie podsumowujące i wykonać je na końcu.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie wiadomości z lekcji. W tym celu zadaje pytania.
    - Dlaczego Dolinę Issy określa się jako „zamaskowany traktat teologiczny”?
    - Jaką problematykę odnajdujemy w Dolinie Issy?
    - Co możemy powiedzieć o teodyce w Dolinie Issy?

Praca domowa:

  1. Przeczytaj wiersz Czesława Miłosza W Szetejniach. Wynotuj pięć doświadczeń wspólnych podmiotowi lirycznemu tego utworu i Tomaszowi Dilbinowi.

Materiały pomocnicze:

  • Błoński Jan, „Dolina Issy”, „Przegląd Kulturalny” 1957, nr 24.

  • Fiut Aleksander, „Dolina Issy” – przypowieść o wtajemniczeniu, „Znak” 1981,
    nr 4‑5.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się