Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest twarda woda i jakie są rodzaje twardości?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

4) opisuje mechanizm zjawiska krasowego i usuwania twardości przemijającej wody; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

4) opisuje mechanizm zjawiska krasowego i usuwania twardości przemijającej wody; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcie twardej wody;

• klasyfikuje rodzaje twardości wody;

• przedstawia reakcje pozwalające na odwrócenie efektów wywołanych twardą wodą.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• doświadczenie chemiczne;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, marker.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Co oznacza pojęcie twarda woda”?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół rodzajów wody twardej. Efektem powinno być dokonanie podziału wody twardej na trzy rodzaje. Wg tego podziału uczniowie będą pracowali w fazie realizacyjnej dokonując charakterystyki poszczególnych rodzajów wody twardej.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy zadaniowe:

• I grupa – twardość węglanowa - Co to jest twardość węglanowa? Jak inaczej nazywana jest twardość węglanowa? Jak można usunąć twardość węglanową? Za pomocą jakich równań reakcji można opisać reakcje usuwania twardości przemijającej wody?

• II grupa – twardość niewęglanowa - Czym spowodowana jest twardość niewęglanowa wody? Jak inaczej nazywana jest twardość niewęglanowa? Czy można usunąć ją z wody poprzez ogrzewanie? Jeśli nie, to za pomocą jakich metod jest to możliwe?

• III grupa - twardość ogólna - Czym jest twardość ogólna? W jakich jednostkach wyrażana jest twardość wody na świecie i w Polsce? Jak klasyfikuje się wody zgodnie ze stopniami twardości?

• Nauczyciel rozdaje uczniom arkusze papieru A3, mazaki. Uczniowie analizują treści w e‑materiale oraz korzystają z symulacji interaktywnej. Następnie liderzy grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

2. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje arkusze A4, mazaki. Każda grupa ma za zadanie zaprojektować doświadczenie, w którym wykaże różnicę między wodą miękką (demineralizowaną) i twardą (o twardości przemijającej i nieprzemijającej), zapisać odpowiednie równania reakcji i wnioski. Liderzy grup po wyznaczonym czasie prezentują wyniki pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i wyjaśnia ewentualne niezrozumiałe kwestie.

3. Doświadczenie uczniowskie – „Badanie twardości wody”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, przydziela uczniom w zlewkach dwa rodzaje wody (miękką i twardą) oraz paski testowe (instrukcja wykonania w materiale pomocniczym). Chętni uczniowie prezentują efekty pracy na forum.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:

• Co oznacza pojęcie woda twarda?

• Jakie są rodzaje wody twardej?

• Co oznacza twardość ogólna wody?

• Czym jest spowodowana twardość węglanowa i niewęglanowa?

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowania do zajęć lub sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą ją wykorzystać celem uzupełnienia braków wiedzowych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co oznacza pojęcie woda twarda?

• Jakie są rodzaje wody twardej?

• Co oznacza twardość ogólna wody?

• Czym jest spowodowana twardość węglanowa i niewęglanowa?

2. Arkusze papieru A3, A4, mazaki, glutaki.

3. Doświadczenie – „Badanie twardości wody”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki.

Odczynniki chemiczne: woda twarda i woda miękka, paski testowe.

Instrukcja wykonania:

• Zanurz pasek w badanej wodzie i obserwuj zmiany.

• Po kilkunastu sekundach  porównaj kolor paska ze skalą i określ twardość wody.

4. Karty charakterystyk substancji.