Dla nauczyciela

Autor: Tomasz Mazur

Przedmiot: Filozofia

Temat: Kurs logiki: lekcja 47. Rachunek zdań. Część 4: Dysjunkcja i równoważność

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kultura logiczna.
1. Podstawowe kategorie logiczne języka: nazwy i zdania. Uczeń:
1) wskazuje w odpowiednich tekstach nazwy i zdania w sensie logicznym;
6. Uzasadnianie pośrednie: wnioskowanie (rozumowanie) niezawodne (oparte na wynikaniu logicznym lub definicyjnym) i zawodne, wybrane schematy (reguły) wnioskowań, klasyfikacja rozumowań (dowodzenie, wyjaśnianie, potwierdzanie, obalanie). Uczeń:
3) odtwarza schemat, na którym opiera się określone wnioskowanie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpoznaje dwa kolejne funktory prawdziwościowe: dysjunkcję i równoważność;

  • wyjaśnia różnicę między tymi funktorami a czterema funktorami poznanymi na poprzednich lekcjach;

  • stosuje dwa nowe funktory;

  • filozofuje z Rudolfem Carnapem na temat zastosowania funktora równoważności do redukcjonizmu logicznego i wszelkich innych postaci redukcjonizmu.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie przykładu dwóch zdań, które mają inne znaczenie (stwierdzają co innego), a które jednocześnie zawsze są albo jednocześnie prawdziwe, albo jednocześnie fałszywe.

Faza wprowadzająca:

  1. Podanie tematu i celów lekcji.

  2. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o zaprezentowanie przygotowanych zdań. Wysłuchawszy przykładów, naprowadza uczniów na istotę funktora równoważności.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.

  2. Uczniowie kontynuują grę z poprzedniej lekcji, ale z dodaniem dwu nowych funktorów prawdziwościowych. Przypomnienie zasad gry:
    Nauczyciel dobiera uczniów w trzyosobowe grupy. Każda grupa ma za zadanie przygotować dziesięć kartoników z napisami w języku rachunku zdań wedle następujących reguł:

  • każdy napis posiada jedną lub dwie zmienne zdaniowe;

  • można używać trzech zmiennych zdaniowych: p, q i r;

  • każdy napis posiada od zera do dwóch funktorów prawdziwościowych;

  • każdy napis stanowi spójne logicznie zdanie.
    Kartoniki mogą być wcześniej przygotowane przez nauczyciela. Najlepiej, aby miały kształt kart do gry.
    Rozpoczyna się gra, która polega na tym, że pierwsza grupa kładzie kartę na stole. Następna grupa ma za zadanie położyć obok kartę z napisem, który stanowi prawdziwą koniunkcję z napisem na karcie, która już leży na stole. Jeśli to zrobi, analogiczne zadanie przechodzi na następną grupę. Jeśli któraś grupa nie będzie już miała czego położyć, to grupa, która ostatnia z powodzeniem położyła kartę na stole, zdobywa tyle punktów, ile aktualnie leży kart na stole. Od tego momentu gra jest kontynuowana przez grupę, która nie położyła karty – teraz ta grupa kładzie pierwszą kartę. Gra toczy się tak długo, aż któraś grupa pozbędzie się wszystkich kart. Wygrywa grupa, która zdobyła najwięcej kart.

  1. Nauczyciel ogłasza wyniki gry i komentuje jej przebieg, zwracając uwagę na specyfikę poszczególnych funktorów, w szczególności dwóch nowo poznanych.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Zadaniem ucznia jest wykonanie przygotowanych przez nauczyciela ćwiczeń utrwalających znajomość czterech poznanych do tej pory funktorów prawdziwościowych (na wzór ćwiczeń 3–7 z e‑materiału).

Materiały pomocnicze:

  • Stanosz B., Wprowadzenie do logiki formalnej, Warszawa 1985.

  • Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 2015.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się