Autor: Dorota Czarny

Temat: W służbie Bogu. Zakony w średniowiecznej Europie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, co oznacza określenie „benedyktyńska praca”;

• opisuje, jak wyglądał średniowieczny klasztor;

• rozstrzyga, który aspekt życia w średniowiecznej wspólnocie zakonnej był najtrudniejszy, a który najłatwiejszy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat, cele zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie” oraz wspólnie z nimi ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do pięciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

Grupa 1 – Od izolacji do wspólnoty;

Grupa 2 - Czarni mnisi;

Grupa 3 - Kościoły bez wież i ubogi habit;

Grupa 4 - „Franciszku, idź odbuduj mój Kościół, bo popada w ruinę”;

Grupa 5 - Ludzie modlitwy i nauki.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Animacja”). Uczniowie zapoznają się z nagraniem i w parach wykonują polecenie nr 2: „Co uważasz za najtrudniejszy aspekt życia w średniowiecznej wspólnocie zakonnej i dlaczego? Postaraj się zdystansować do tego, czy sam jesteś osobą wierzącą i praktykującą”. Po krótkiej naradzie i dyskusji chętne osoby lub wyznaczone przez nauczyciela przedstawiają propozycję swojej odpowiedzi. Nauczyciel w razie konieczności weryfikuje i uzupełnia informacje. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3, wskazując te aspekty działalności klasztorów, które uważają za ważne z punktu widzenia średniowiecznego społeczeństwa.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia 1‑4 z sekcji „Sprawdź się” – od najprostszych do trudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje.

4. Nauczyciel zapisuje na tablicy pojęcie „benedyktyńska praca” i prosi uczniów, aby na podstawie dzisiejszej lekcji wyjaśnili, skąd się ono wzięło?

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Animacja” oraz „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. Zapoznaj się z wirtualnym spacerem i wykonaj dołączone do niego polecenia.

Materiały pomocnicze:

L. Moulin, Życie codzienne zakonników w średniowieczu: (X–XV wiek), przeł. z franc. E. Bakowska, Warszawa 1986.

Historia chrześcijaństwa, red. T. Dowley, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa 2002.

J. Kłoczowski, Od pustelni do wspólnoty. Grupy zakonne w wielkich religiach, Czytelnik, Warszawa 1987.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

**Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie informacji zawartych w animacji oraz wirtualnym spacerze przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja: Krzyżak, franciszkanin, dominikanin i benedyktyn w habitach, lic. CC BY‑SA 3.0, Contentplus.sp. z o.o.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 1: Kościół imienia Jezus we Wrocławiu; lic. CC BY‑SA 3.0, fot. Jar.ciurus, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 2: Kościół św. Idziego we Wrocławiu; lic. CC BY‑SA 3.0, fot. Lidia Ara Nowakowska, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 3: Kościół Opieki bł. Józefa; lic. edukacyjna, Karmelici Bosi Wrocław.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 4: Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu; lic. CC BY‑SA 3.0, fot. Aw58, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - Ilustracja 5: Kościół św. Augustyna we Wrocławiu; lic. CC BY‑SA 4.0, fot. MOs810, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Ofiarowanie płaszcza ubogiemu rycerzowi; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Wyrzeczenie się dóbr ziemskich; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Sen papieża Innocentego III, w którym przyśnił mu się mnich, który uratuje kościół; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Zatwierdzenie reguły; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Wypędzenie demonów z Arezzo i zaprowadzenie pokoju między zwaśnionymi stronami; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Kazanie do ptaków; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Śmierć św. Franciszka; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Sprawdzenie stygmatów św. Franciszka; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Kanonizacja św. Franciszka; Freski Giotta w bazylice św. Franciszka z Asyżu, domena publiczna, Wikimedia Commons.