Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Maćkowska
Przedmiot: Filozofia
Temat: Pesymizm Schopenhauera. Analiza teksu źródłowego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
analizuje fragmenty dzieła Arthura Schopenhauera Świat jako wola i przedstawienie;
rekonstruuje zawarte w dziele Schopenhauera założenia jego filozofii;
definiuje: woluntaryzm, irracjonalizm, pesymizm;
wyjaśnia, dlaczego Schopenhauer jest idealistą;
ukazuje różnice między filozofią Schopenhauera a koncepcjami innych idealistów niemieckich (Kant, Hegel).
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Pesymizm Schopenhauera. Analiza teksu źródłowego” ze wskazaniem na znajdujący się w lekcji tekst źródłowy. Uczniowie przygotowują przykład jednego dzieła sztuki korespondującego z treścią wskazanego tekstu, wraz z uzasadnieniem.
Faza wprowadzająca:
Po zalogowaniu na platformie nauczyciel prezentuje (na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika) temat lekcji oraz cele zajęć. Omawia lub ustala razem z uczniami kryteria sukcesu.
Dyskusja wprowadzająca. Zalogowany na platformie nauczyciel sprawdza, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Wybrani uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje o swoje przykłady. Tę część lekcji kończy krótka dyskusja wokół poruszonej tematyki. Po zakończeniu dyskusji chętna lub wybrana osoba przedstawia wnioski.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem źródłowym. W zależności od przygotowania uczniów do lekcji nauczyciel prosi o ciche zapoznanie się z fragmentami tekstu źródłowego w zakładce „Przeczytaj”. Jeśli przygotowanie uczniów pozwala pominąć tę czynność, nauczyciel prosi, by w parach wynotowali po trzy pytania do tekstu. Następnie pary łączą się w grupy 4‑osobowe, w obrębie których opracowuje się odpowiedzi do pytań. Po upływie ustalonego czasu każda grupa prezentuje efekty pracy na forum klasy. Zarówno pozostałe grupy, jak i nauczyciel mogą komentować usłyszane odpowiedzi.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie po zapoznaniu się z nim dzielą się na grupy i wykonują polecenia:
1. W tekście Arthura Schopenhauera poruszone zostały problemy metafizyczne oraz antropologiczne. Zapisz w formie mapy myśli, jakie konkretne problemy stawia Schopenhauer oraz nazwij stanowiska filozoficzne, które w związku z nimi zajmuje.;
2. Zrekonstruuj tezy, które formułuje Schopenhauer w kontekście postawionych przez siebie problemów, oraz przedstaw argumenty, za pomocą których je uzasadnia.
Po upływie ustalonego wcześniej czasu przedstawiciel wskazanej lub zgłaszającej się na ochotnika grupy prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich lub je uzupełniają. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając uczniom informacji zwrotnej.Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treść ćwiczenia nr 2. Uczniowie pracują nad odpowiedziami indywidualnie. Następnie nauczyciel sprawdza w panelu użytkownika udzielone odpowiedzi i omawia je z uczniami.
Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 3–5. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
Ostatnią partię ćwiczeń (nr 6–7) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je razem z nauczycielem.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.
Materiały pomocnicze:
Brudnik E., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie: przewodnik po metodach aktywizujących, Warszawa 2010.
Martens E., Dydaktyka filozoficzna, w: „Edukacja Filozoficzna” 6 (1988).
Grzybowski J. i inni, Sposób na filozofię. Kluczowe zagadnienia z dydaktyki przedmiotowej, Warszawa 2016.
Walczak P., Metody aktywizujące w nauczaniu filozofii, w: „Analiza i egzystencja” 10 (2009).
Migasiński J., Filozofia nowożytna, Warszawa 2011.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom 3, Warszawa 2005.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać rozpisaną przez siebie mapę myśli do przygotowania się do lekcji powtórkowej.