Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Krytyczne spojrzenia na cywilizację

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Przedstawisz oświeceniową koncepcję cywilizacji.

• Omówisz krytykę cywilizacji J. J. Rousseau.

• Rozróżnisz kulturę i cywilizację w rozumieniu O. Spenglera.

• Przeanalizujesz fragment tekstu O. Spenglera w celu odróżnienia pojęć kultury i cywilizacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omawia oświeceniową koncepcję cywilizacji i przedstawia przyczyny jej krytyki;

• wyjaśnia, czym różni się kultura od cywilizacji, posługując się przykładem z traktatu Oswalda Spenglera;

• analizuje fragmenty dzieł J.J. Rousseau i O. Spenglera, nazywając zajmowane przez nich stanowiska;

• odnosi krytykę cywilizacji autorstwa J.J. Rousseau i O. Spenglera do krytyki współczesnej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Uczniowie pracują metodą burzy mózgów i wypisują na tablicy wszystkie swoje skojarzenia z pojęciem cywilizacja. Jeżeli pojawiające się skojarzenia będą miały tylko pozytywny lub neutralny wydźwięk, nauczyciel może nakierować uczniów pytaniami o negatywne aspekty cywilizacji. Omówienie efektu pracy uczniów i stworzenie klasowej definicji cywilizacji na potrzeby lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z tekstem zamieszczonym w sekcji „Przeczytaj”. Wspólne omówienie trudności, niezrozumiałych fragmentów, ze szczególnym uwzględnieniem cytatów.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie odczytują polecenie: Zapoznaj się z poniższą mapą myśli. Uzupełnij ją o własne spostrzeżenia. i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

3. Uczniowie nadal pracują w parach. Przygotowują odpowiedź na polecenie nr 2 do multimedium: podsumowują zgormadzoną wiedzę, charakteryzując różne podejścia do cywilizacji.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.
   – czym różnią się kultura i cywilizacja?,
   – czy cywilizacja zawsze oznacza najwyższy stopień rozwoju społeczeństwa?,
   – z czego wynikała krytyka cywilizacji w oświeceniu?,
   – czym krytyka cywilizacji w epoce oświecenia różni się od krytyki współczesnej?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz esej filzoficzny na temat: Czy można jednoznacznie ocenić cywilizację?

Materiały pomocnicze:

• Winkler M., Commichau A., Sztuka prowadzenia wykładów i lekcji, Kraków 2008.

• Migasiński J., Filozofia nowożytna, Warszawa 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.