Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to są laktony i jak powstają?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

11) opisuje budowę hydroksykwasów; wyjaśnia możliwość tworzenia estrów międzycząsteczkowych (laktydy, poliestry) i wewnątrzcząsteczkowych (laktony) przez niektóre hydroksykwasy; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje występowanie i zastosowania hydroksykwasów (np. kwasu mlekowego i salicylowego).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • definiuje laktony i analizuje ich właściwości;

  • analizuje reakcje otrzymywania laktonów;

  • wymienia zastosowania laktonów.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja dydaktyczna;

  • gra bingo;

  • analiza materiału źródłowego;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • animacja;

  • sketchnotka;

  • kieszeń i szuflada.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami/tablety, smartfony z Internetem;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jakie związki chemiczne odpowiedzialne są za zapachy, np. zapach owoców, perfum, produktów spożywczych?

  2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

  3. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: „Co to są estry”?

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami e‑materiału w sekcji „Przeczytaj”, dotyczącymi laktonów. Zdobyte nowe informacje będą niezbędne do gry „Bingo”.

  2. Nauczyciel informuje uczniów, że za chwilę zagrają w „Bingo”. Rozdaje karty do gry i wyjaśnia zasady. Trzeba jak najszybciej zebrać poprawne odpowiedzi na pytania w dowolnym wierszu, kolumnie lub pełnej przekątnej (składającej się z pięciu pól). Przykładowe pytania: Jak nazywa się reakcja, w wyniku której powstają laktony? Jakiego kwasu należy użyć do syntezy laktonów (hydroksykwasu)? Jak nazywa się atom tlenu będący częścią pierścienia w laktonie (heteroatom)? W jakim środowisku przebiega synteza laktonów? Reakcja, w wyniku której powstają laktony, jest odwracalna czy nieodwracalna? Jak nazywa się lakton, który występuje naturalnie i posiada właściwości antyalergiczne, przeciwnowotworowe oraz pachnie jak świeże siano?

  3. Zebranie pięciu poprawnych odpowiedzi w wymaganym układzie uczeń oznajmia okrzykiem: „BINGO”. Poprawne wiersze/kolumny/przekątne nie mogą się powtarzać, a uczniom nie wolno współpracować. Mogą zaś korzystać z różnych dostępnych źródeł informacji. Gra trwa, dopóki nie zostaną zebrane wszystkie poprawne odpowiedzi na planszy. Osoby, które najszybciej zbiorą poprawne odpowiedzi w danej linii, zostaną nagrodzone pozytywną oceną z aktywności. Po zakończeniu rozgrywki, nauczyciel omawia z całą klasą poprawne odpowiedzi na wszystkie pytania.

  4. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z animacją. Zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

  5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie wykonują sketchnotkę w zeszytach. Chętny uczeń prezentują swoje efekty na forum klasy.

  2. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom karteczki samoprzylepne. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia karteczkami samoprzylepnymi z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja pozwoli uczniom przyswoić reakcję syntezy laktonów, dlatego mogą ją wykorzystać podczas przygotowywania się do lekcji czy powtórzenia materiału do pracy kontrolnej, czy też przez nieobecnych uczniów na lekcji do samokształcenia.

Materiały pomocnicze:

  1. Nauczyciel przygotowuje samoprzylepne karteczki.

Sprawdź się