Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: Historia

Temat lekcji: Powstanie węgierskie (1956)

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy:

LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny.

Uczeń:

8) charakteryzuje zmiany w ZSRS po śmierci Stalina; opisuje wydarzenia w NRD w 1953 roku i na Węgrzech w 1956 roku i Czechosłowacji w 1968 roku.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia powody przyczyny powstania 1956 r. na Węgrzech;

• wyjaśnia motywy działania zarówno powstańców, jak i agresorów;

• opisuje życie w wielkim mieście, które nagle stało się polem zażartej bitwy.

Metody i techniki nauczania:

• elementy dramy,

• praca z materiałem multimedialnym,

• rozmowa nauczająca.

Formy zajęć:

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• multimedium wraz z ćwiczeniami,

• tablica, pisak, komputer,

• elementy choreografii stworzone przez uczniów.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Uczniowie powinni się zapoznać z tekstem wprowadzającym do lekcji i zostać poinstruowani odnośnie do zasad pracy grupowej nad inscenizacją. Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup i przydziela tematy poszczególnym grupom. Uczniowie powinni przygotować wcześniej rekwizyty w ramach pracy domowej. Tematy pracy grupowej:

• krótki reportaż dla radzieckiej kroniki filmowej o Imre Nagyu,

• krótki reportaż o początku powstania węgierskiego dla Polskiej Kroniki Filmowej,

• początek rewolucji węgierskiej – sprawozdanie filmowe stworzone przez ekipę reporterów z USA,

• tłumienie powstania na Węgrzech – radziecki reportaż,

• skutki powstania na Węgrzech – krótki niezależny polski dokument z 1957 r.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji oraz wspólnie z nimi ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania mające na celu przypomnienie wiadomości i umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakich okolicznościach doszło do podporządkowania Europy Środkowo‑Wschodniej przez komunistów? Jakie metody sprawowania władzy stosowali komuniści? Czym był i w jakim celu powstał Układ Warszawski? Wskazani uczeń lub uczennica udzielają odpowiedzi, pozostałe osoby z klasy mogą uzupełniać brakujące informacje, a nauczyciel w razie konieczności koryguje odpowiedzi i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza realizacyjna:

1. Krótkie opowiadanie nauczyciela na temat przejęcia władzy przez komunistów na Węgrzech (taktyka salami) oraz przyczyn wybuchu powstania w 1956 r. (zwrócenie uwagi na przemiany w ZSRS oraz Polsce).

2. Praca w grupach. Nauczyciel przypomina, że zadaniem uczniów było opracowanie materiałów do krótkich inscenizacji dotyczących powstania węgierskiego i sposobów jego opisywania przez różne media. Wyznacza czas na zaprezentowanie prac. Uczniowie przygotowują się do inscenizacji.

3. Wystąpienia kolejnych grup. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania lub zgłaszać swoje uwagi. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów.

4. Praca z multimedium. Nauczyciel poleca wybranej osobie przeczytać polecenie 3 do filmu i prosi uczniów, aby po odtworzeniu filmu opracowali w parach odpowiedzi. Gdy uczniowie są gotowi, wskazana (lub zgłaszająca się na ochotnika) para uczniów przedstawia swoje propozycje, nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów o wskazanie elementów, na jakie zwracała uwagę komunistyczna propaganda, usprawiedliwiając interwencję zbrojną na Węgrzech. Jakie racje stały za postępowaniem Węgrów? Kwestia do rozstrzygnięcia dla uczniów: czy będąc na miejscu Węgrów i znając skutki powstania, uznaliby jego wybuch za błąd?

2. Nauczyciel prosi wybraną osobę z klasy (może być ochotnik) o podsumowanie lekcji. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie 2 z sekcji „Film edukacyjny”. Korzystając z informacji zawartych w materiale filmowym, opisz formy pomocy społeczeństwa polskiego dla Węgrów w okresie powstania węgierskiego 1956 roku oraz oceń skuteczność tej pomocy.

2. Wykonaj wskazane przez nauczyciela ćwiczenia.

Materiały pomocnicze:

Johnson P., Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Warszawa 2016.

Laqueur W., Historia Europy 1945–1992, Londyn 1993.

Najnowsza historia świata. 1945–1963, t. 1, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków 2000.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może poprosić uczniów o obejrzenie filmu przed zajęciami i wykonanie poleceń. W fazie realizacyjnej lekcji (p. 4) powinien wtedy zweryfikować opracowane przez uczniów odpowiedzi.