Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Sz. Małecki, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie kwasów tlenowych w wyniku reakcji odpowiednich tlenków z wodą

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze równania reakcji tlenków kwasotwórczych z wodą;

• wykonuje doświadczenie, w wyniku którego z tlenku otrzymasz kwas tlenowy;

• decyduje, które z tlenków wyniku reakcji z wodą tworzą kwasy tlenowe.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• wirtualne laboratorium;

• technika termometr;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jakie znacie sposoby otrzymywania kwasów tlenowych?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Jak sprawdzić, że dany tlenek niemetalu przereagował z wodą? Jakie wskaźniki kwasowo‑zasadowe można do tego zastosować?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jak zdefiniujesz pojęcie - tlenki? Jak można podzielić tlenki ?

2. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie kwasu fosforowego(V)”. Nauczyciel wybiera uczniów do roli asystentów celem przeprowadzenia pokazu, rozdaje karty pracy, przygotowuje odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia. Uczniowie asystenci wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Pozostali uczniowie obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez chętnych/wybranych uczniów efektów pracy. Równanie reakcji chemicznej uczniowie zapisują na tablicy celem sprawdzenia poprawności zapisu. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie.

3. Nauczyciel z uczniami omawia metody otrzymywania kwasów tlenowych z tlenków kwasotwórczych – wykorzystuje informacje z fazy wstępnej. Nauczyciel wykonuje z uczniami przykład 1, zawarty w e‑materiale w części „Przeczytaj”.

4. Wirtualne laboratorium – otrzymywanie kwasów tlenowych w wyniku reakcji odpowiednich tlenków z wodą – uwzględnienie rzeczywistych warunków prowadzenia reakcji. Uczestnicy zajęć w parach zapoznają się z medium bazowym. Wykonują polecenie do medium bazowego.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają karteczkami samoprzylepnymi, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie gromadzą w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być wykorzystane przez uczniów podczas wykonywania pracy domowej oraz podczas przygotowywania się do lekcji. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać to narzędzie do uzupełnienia luk kompetencyjnych od strony praktycznej.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje na arkuszu papieru narysowany termometr ze skalą oraz karteczki samoprzylepne.

2. Doświadczenie chemiczne: „Otrzymywanie kwasu fosforowego(V)”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: kolba stożkowa z korkiem, łyżeczka do spalań, zlewka, palnik, zapalniczka/zapałki.

Odczynniki chemiczne: oranż metylowy, woda destylowana, fosfor czerwony.

Instrukcja wykonania:

• Wlej ok 20 cmIndeks górny 3³ wody do kolby stożkowej i dodaj szczyptę oranżu metylowego.

• Umieść tlenek fosforu(V) w kolbie z wodą i oranżem.

• Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: