Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Leć melodio […] ulicami mej stolicy. Powstańcze piosenki świadectwem wydarzeń

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.

3. Rozumienie konieczności zachowania i rozwoju literatury i kultury w życiu jednostki oraz społeczeństwa.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

poznaje okoliczności tworzenia i rozpowszechniania piosenek powstańczych;
określa tematykę piosenek z czasów okupacji;
analizuje system wartości walczących deklarowany w piosenkach powstańczych;
wskazuje funkcje środków artystycznego wyrazu, którymi posługiwali się autorzy piosenek.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Prezentacja multimedialna”.
Zainteresowanym osobom proponuje przygotowanie koncertu złożonego z piosenek powstańczych, powstałych w czasie okupacji oraz współczesnych, nawiązujących do wydarzeń z czasów powstania.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Przybliżenie przez nauczyciela tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.
Prowadzący prosi uczniów o przedstawienie koncertu złożonego z piosenek powstańczych i nawiązujących do powstania warszawskiego. Poleca słuchaczom, by wynotowali charakterystyczne motywy pojawiające się w piosenkach. Po wysłuchaniu prezentacji muzycznej uczniowie dzielą się swoimi wrażeniami oraz wspólnie ustalają, jakie motywy pojawiły się w utworach.

Faza realizacyjna:

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z informacjami z bloku tekstowego.
Następnie, pracując w parach, wykonują polecenia 1 i 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna”. Po upływie wyznaczonego czasu wskazane osoby prezentują propozycje odpowiedzi. Nauczyciel weryfikuje ich poprawność.
Następnie uczniowie dzielą się na pięć grup, każda z nich wykonuje ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, związane z inną piosenką: gr. ćw. 1: 1, 2 i 3, gr. 2: ćw. 4 i 5, gr. 3: ćw. 6, gr. 4: ćw. 7, gr. 5: ćw. 8. Później grupy kolejno przedstawiają swoje odpowiedzi. Nauczyciel może ocenić pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Prowadzący mówi, że Muzeum Powstania Warszawskiego, z okazji kolejnych rocznic wybuchu powstania, proponuje młodym wykonawcom przygotowanie płyt z piosenkami, których tematyką będą wydarzenia z 1944 roku. Pyta uczniów, co sądzą o tym pomyśle. Uczestnicy zajęć wypowiadają się swobodnie.

Praca domowa:

Znajdź w internecie piosenkę Fotograf Brok zespołu Organek. Przesłuchaj ją i wyszukaj w różnych źródłach informacje na temat bohatera piosenki: kim był i czym się zajmował, jak i kiedy zginął.

Materiały pomocnicze:

Materiały Muzeum Powstania Warszawskiego dostępne on‑line.
Tadeusz Szewera,Niech wiatr ją poniesie. Antologia pieśni z lat 1939–1945, Łódź 1975.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się