Sprawdź się
Zapoznaj się z tekstem piosenki Warszawskie dzieci autorstwa Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego, napisanej kilka tygodni przed wybuchem powstania warszawskiego. Kto jest podmiotem lirycznym piosenki, a kto jej adresatem? Zaznacz poprawną odpowiedź.
- podmiotem lirycznym są powstańcy, a adresatką Warszawa
- podmiotem lirycznym jest Warszawa, a adresatami warszawskie dzieci
Warszawskie dzieciNie złamie wolnych żadna klęska
Nie strwoży śmiałych krwawy trud –
Pójdziemy razem do zwycięstwa,
Gdy ramię w ramię stanie lud.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój,
Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
Poniesiem wrogom gniew!Powiśle, Wola i Mokotów,
Ulica każda, każdy dom,
Gdy zagrzmi pierwszy strzał, bądź gotów,
Jak w ręku Boga złoty grom!Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój...
Od młota, piły, dłuta, kielni –
Stolico, synów swoich sław,
Że stoją wraz przy Tobie wierni
Na straży Twych żelaznych praw.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój…
Piastunko naszych snów nad Wisłą,
Niejeden u Twych stóp już zgasł ,
Lecz choćby wszystkim zginąć przyszło,
Nie cofnie się ni jeden z nas.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój…
Poległym chwała, wolność – żywym,
Niech płynie w niebo dumny śpiew,
Wierzymy, że nam Sprawiedliwy
Odpłaci za przelaną krew.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój...
Źródło: Stanisław Ryszard Dobrowolski ps. Goliard, Warszawskie dzieci, [w:] Poezja Polski Walczącej 1939–1945, t. 2, red. J. Szczawiej, Warszawa 1974, s. 211–212.
Odpłaci za przelaną krew” Możliwe odpowiedzi: 1. prośba, 2. wyrażenie ufności, 3. oddanie szacunku, 4. deklaracja niezłomności, 5. roszczenie
Do cytatów z piosenki Warszawskie dzieci dobierz odpowiednie nazwy intencji wypowiedzi podmiotu lirycznego.
oddanie szacunku, wyrażenie ufności, deklaracja niezłomności, roszczenie, prośba
| „damy krew!” | |
| „Stolico, synów swoich sław” | |
| „Poległym chwała” | |
| „wolność żywym” | |
| „Wierzymy, że nam Sprawiedliwy, Odpłaci za przelaną krew” |
Na podstawie piosenki Warszawskie dzieci uzupełnij tabelę.
| Nazwa środka artystycznego | Przykład z tekstu (cytat) | Funkcja środka artystycznego |
|---|---|---|
| wyliczenie | ||
| podkreślenie siły więzi mieszkańców ze stolicą | ||
damy krew! |
||
| porównanie |
Zapoznaj się z tekstem piosenki Marsz Żoliborza, napisanej w pierwszych dniach powstania warszawskiego przez Bronisława Lewandowskiego ps. Zbyszek, oraz definicję slangu z Encyklopedii języka polskiego.
Marsz ŻoliborzaW bój przeciw nam rzucili tysiąc sztukasów,
Lotniczych asów, sto tygrysów, sto tygrysów,
Krzyczą, że myśmy dzicy bandyci z lasów,
Nie wiedzą wcale szkopy, jaką mamy broń.Cóż stąd, że w naszej AK brak cekaemów,
No, i peemów, karabinów, karabinów?
Cóż stąd, że chleb nasz suchy, bez żadnych dżemów?
Cóż stąd, że w butach naszych pełno jest dziur?A gdy pobudka zagra o bladym świcie,
Na śmierć i życie w bój pójdziemy, w bój pójdziemy,
Światu oznajmim pieśnią i dzwonów biciem,
Że w boju tym zwyciężymy!Bo nasz obronny wał mocniejszy jest od skał,
A nasze serca twardsze są od stali ich najcięższych dział.
Bez hełmów nasza skroń, lecz pęknie pocisk oń,
Bo nasza wola to jest najwspanialsza polska broń.Źródło: Bronisław Lewandowski ps. Zbyszek, Marsz Żoliborza, [w:] Poezja Polski Walczącej 1939–1945, t. 2, red. J. Szczawiej, Warszawa 1974, s. 230.
Encyklopedia języka polskiegoSlang, zwany też jęz. specjalnym, gwarą środowiskową […], jako swoista, potoczna odmiana jęz. narodowego oparta na odrębności środowiskowej, a nie terytorialnej (w przeciwieństwie do dialektu i gwary danej okolicy) użytkowników różni się od jęz. ogólnego przede wszystkim słownictwem (także specjalnym znaczeniem wyrazów będących w powszechnym użyciu) i frazeologią, a nie gramatyką.
Źródło: Encyklopedia języka polskiego, red. Stanisław Urbańczyk, Wrocław 1991, s. 311: slang.
Z tekstów piosenek Warszawskie dzieci i Marsz Żoliborza wypisz pięć rzeczowników i pięć przymiotników charakterystycznych dla stylu piosenki powstańczej.
Przymiotniki:
Zapoznaj się z utworem Janusza Kozłowskiego ps. Pilawa, a następnie objaśnij własnymi słowami, jakie funkcje piosenki opisują kolejne strofy.
Piosenka1.
Zasmuciła się piosenka,
pośród zgliszcz i ruin płynie.
Na ulicy granat pęka,
pada chłopak przy dziewczynie.2.
Ale słowa gonią dalej
o dziewczynie i piosence,
by znów w gruzy dom się zwalił
i ktoś znowu ginął w męce.3.
Leć melodio, leć najkrwawsza
ulicami mej stolicy.
Będziesz z nami już na zawsze
nad Powstaniem dymem wisieć.4.
Za dziewczynę ukochaną,
za piosenkę tę jedyną,
nie strach przeciw czołgom stanąć,
nie tak trudno młodo ginąć.Źródło: Janusz Kozłowski ps. Pilawa, Piosenka, [w:] Niech wiatr ją poniesie. Antologia pieśni z lat 1939–1945, oprac. O. Straszyński, wybór T. Szewera, Łódź 1975, s. 625.
Na podstawie piosenki Walcząca Warszawa autorstwa Eugeniusza Żytomirskiego ps. Czarny nazwij trzy problemy, z którymi mierzyli się walczący, oraz określ, w jaki sposób je pokonywali. Każdą swoją obserwację poprzyj cytatem z piosenki.
Walcząca Warszawa (Hymn Śródmieścia, Marsz Śródmieścia)I znów walczy dzielna stolica,
Znów ją okrył pożogi dym
I po krwią zbroczonych ulicach
Znów wolności rozbrzmiewa hymn!Choć mundury nie zdobią nam ramion,
Choć nie każdy posiada z nas broń,
Ale ludność Warszawy jest z nami,
Każdy Polak podaje nam dłoń!Bo my – walcząca Warszawa,
Złączona ofiarą krwi.
Nasz cel – to wolność i sława,
Potęga przyszłych dni!Nie znane jest nam słowo trwoga,
Nie uśpi nas podstępny wróg.
Kto żyw, ten z nami na wroga –
Tak nam dopomóż Bóg!Źródło: Eugeniusz Żytomirski ps. Czarny, Walcząca Warszawa (Hymn Śródmieścia, Marsz Śródmieścia), [w:] Z pieśnią i karabinem. Pieśni partyzanckie i okupacyjne z lat 1939–1945, red. S. Świrko, Warszawa 1971, s. 451.
Na podstawie tekstu piosenki Marsz kompanii K‑3 autorstwa Leszka Kołodzieczyka ps. Jędrzej scharakteryzuj stosunek emocjonalny powstańców do aktualnych i możliwych w przyszłości wydarzeń. Swoją odpowiedź poprzyj cytatami.
Marsz kompanii K-3Do szturmu nam grają granaty,
Szrapnele nad nami się rwą,
Wybijają takt armaty
I jak werble kule grzmią.Tych ogni dalekich różaniec
Oświetla sczerniałą twarz,
Pod ten ogień, na ten szaniec!
To jest żywioł, żywioł nasz.Bo nasza kompania
Do ataku zawsze rwie,
Bo nasza kompania
Z wszystkich przeszkód śmieje się.
Gdy wroga dopadnie,
To aż cała ziemia drży,
Po tym każdy wnet odgadnie,
Że to bije się K‑3!Nasz szlak cały potem zalany,
Na drogach zakrzepła lśni krew.
A my naprzód w świat nieznany,
A na ustach jeno śpiew.Służewiec, Czerniaków, Mokotów
I Chojnów pamięta bój,
Pośród ulic, domów, płotów
Zawsze naprzód, nigdy stój!Bo nasza kompania...
Już słońce wolności nam wschodzi,
Do czynu już brzmi złoty róg.
Pośród świeżej krwi powodzi,
Poprzez gruzy prowadź Bóg.A jeśli kto padnie wśród boju,
Niech słodko o Polsce śni,
Niech go wieczny sen ukoi
I matczyne drogie łzy.Bo nasza kompania…
Źródło: Leszek Kołodziejczyk ps. Jędrzej, Marsz kompanii K-3, [w:] Niech wiatr ją poniesie. Antologia pieśni z lat 1939–1945, wybór T. Szewera, Łódź 1975, s. 611–612.